چوخ حئیوانلارین، ائل ایچینده اوزونه آیید ناغیل و سویلمی وار. بو اساسدان توتم و عینی حالدا قارا چوخا اولدوغلاریدا فولکلور ادبیاتیمیزدا، بللی اولور. بو حالدا بیز بعضی دئییم لر و سؤیلم لری بیلدییمیز و دوشوندویوموز قدر اوزه چیخاریریق. بو اساسدان بو گونکو قونوموز آتا آیید سویلم اساسیندادیر. آت دئدییمیز حییوان بو گونده اهلی بیر حئیوان سانیلاراق، انسانلاری ساواشدان و چتینلیکدن قوتاران بیر حئیواندیر. گرچکدن بوندان باشقا آتا نجیب بیر حئیوان دئیرلر. سوزون لاپ آچیقی ایته وفالی بیر حئیوان دئسه لرسه، آتادا ایسه نجیب دئییرلر. باشقا تورلوده باخاندا یانی اوتن چاغدا هر کیمسه نین آتی اولسایدی. بو گون تعریفینده ائله بیل بیر یاخشی ماشینی واریدی.
بو قایناغدا آتین بئلینه چکیلن و دمیردن اولان داراغا قاشوو دئیرلر. حتی مصدر فورمونا دوننده بو سوزجوک قاشوولاماق اولور. بو سوزجوکدن علاوه آتین ائرکه یینه آیغیر و دیشیسینه ایسه مایدان دئیرلر. بوندان اونجه شاهلارین، خانلارین و بیگ لرین سورو _ سورو آتلاری اولاردی. بو سورو آتا ایلخی و عینی حالدا سورو آتی اوتارانا ایلخیچی دئیرلر. مقدمه دن دوندوکدن سونرا اؤتن قهرمانلاریمیزین نئچه سینین آتلارینین آدلارینی آشاغیدا قئیده آلیریق. آتیلانین آتینین آدی ویل لام، کور اوغلونون آتینین آدی قیر آت، بابکین آتینین آدی قارا قاشقا، قوچاق نبی نین آتینین آدی بوز آت، دده قورقودون آتینین آدی بوز آیغیر، نادر شاهین آتینین آدی قارانقوش، ستارخانین آتینین آدی قاشقا، حسین کرد شبسترینین آتینین آدی قره قرغاش و ها بئله….
حتی سوزو باشقا قونودان باخاندا دنیز دن و گولدن چیخان آتلارداندا سوز گئدیر. اورنک اوچون قیر آت سودان چیخان بیر آتدیر و بیز بونا اوخشار ناغیللاری جغرافی آدیمیزدا اوزه گتیره جه ییک. حتی بئله سودان چیخان آتا اسطوره باخیمیندان آیغیر اژدها دئیرلر.
ایندیسه ایشیتدییمیز آتین آدلاریندان نئچه سینی قئیده آلیریق. کورن، کوهلن، سمند، ابرش، بوز آت، عرب آتی، قاشقا آت، ترکمن آتی، کورد عرب، آخال، یابی( یوک آتی ) ، قولون، قولوبی، یاپاق، دایلاق، گوره، دونان، اورکه، دای، دایچا، آت قینا، تولپار و حتی اسطوره باخیمیندان قانادلی و بوینوزلو آتداندا سوز گئدیر.
بونا آیید ساوالان داغینین گولمه چه لرین آد باخیمیندان واراغلایاندا، اوچ دنه آت گولونه راست گلیریک.
۱.بیرینجی آت گولو، شروان دره نین اوستو و ایشیق چیخماز داغینین سینه سینده یئرلشن بیر طبیعی گول آدیدیر. اینانج قایداسیندا بابکین آتی ایلده بیر دونه سودان چیخاراق چاپا _ چاپا گئدرکن یئیه سینی آختاریر.
بو گوله یئرلی آداملار دیب سیز گول دئیرلر. البتده ساوالانین مختلف دوره سینده مختلف دیب سیز گوللرینه ده راستلاشیریق.
۲.ایکینجی آت گولو سرده وانین یایلاغیندا یئرلشن باشقا گول آدیدیر. بو گول یای فصلینده قورویور
۳.اوچونجو آت گولو خیاو شهرینه باغلی اولان لنج آوا کندینده یئر تاپان بیر گول آدیدیر. اینام بئله دیر بو گولون دیبی یوخدور و یا باشقا یاندان بو گولون اوستونده قایق کیمین بیر چیم اوزه رک هر یئتدی گونده بیر دونه یئرین ده ییشیر. بونلاردان باشقا بو گوله بئله بیر ناغیلدا سویله ییرلر( بیر گون ایلخی اوتلاییردی. بیردن گولدن بیر آغ آت چیخاراق ایلخینین ایچینده بیر مایدانلا جوتلشدی. زامان اوتدی بو مایداندان بیر دایچا اولدور. بیر گون دایچا آناسیلا بیرلیکده گولون قیراغیندا اوتلاییردیلار. آغ آت سودان چیخاراق دایچانیدا اوزوییله بیرلیکده سویون دیبینه آپاردیر.
ایندیسه آت سؤیلمی نه آیید آتالار سوزوندن نئچه سینی آشاغیدا گتیریریک:
آت اله دوشر مئیدان اله دوشمز _ آت اولاندا مئیدان اولماز _ آت اولنده ایتین بایرامیدیر _ آت اولنده یهری قالار آدام اولنده آدی _ آت اونوندا دونوندا _ آت تپیگینه آت دوزر _ آت طویله میخینی یئردن چیخاردار بیرین اوزونه وورار بیرینده یئره _ آت قاچدی پالان دوشدور _ آت گورنده آخسار سو گورنده سوسار _ آتلانان دوشور شوخوم باغیندا _ پیادا آتلی یا گولمه سه باغری چارتلار _ آتلینین پیاداییلا سوداسی اولماز _ آتلینی آتیندان ائندیریر _ آت مینه نین تانییار _ آت مینه نیدیر دون گئیه نین _ آتنان قاتیر ساواشدی آرادا ائششک اولدور _ آتینا ائششک دئمیشم یا دوه سینه کوششک _ آتین دایدیر ایشین زایدیر _ آتا قیرخ یاشیندا تعلیم وئرسن قیامت مئیدانیندا چاپارلار _ آتی آت یانیندا باغلاسان همرنگده اولماسا هم خوی اولار _ آتی اودوزوب چولونا گووه نیر _ آت یئریمکله انسان بیلمکله _ آت یئرینه ائششک باغلاما _ اوزگه آتینا مینن تئز دوشر _ آت ات ایته اوت وئریر_ ائششک ایشلر آت یئیر _ آت ایگیدین قارداشیدیر _ آت ایزی ایت ایزینه قاریشماز _ آت دیرناغیندان انسان قولاغیندان _ آت اولر نالی قالار ادام اولر آدی قالار _ کور آتین کور نالبندی اولار _ آت آت اولونجا یئیه سی مات اولار _ آت آلمامیش آخیرین چکدیریر _ بیگ وئرن آتین دیشینه باخمازلار. آت سؤیلمی
فولکولوروموزدان بیر یارپاق/آت سؤیلمی
رحیم غلامی