آذربایجان پیشگام تاریخ فوتبال، حسین صدقیانی سلماسی الاصل اولین بازی کن حرفه ای فوتبال در ایران/دکتر توحید ملک زاده
برای اولين بار فوتبال را يک سلماسی الاصل متولد تبریز از عثمانی به ایران ارمغان آورد. حسين صدقيانی معروف به حسین افندی (۱۰ دی ۱۲۸۱ در تبریز – ۱۰ آذر ۱۳۶۱ تهران) فرزند تاجر آزاديخواه سلماسی ساکن تبريز يعنی حاج رسول صدقيانی از رهبران انجمن غيبی تبریز، مغز سیاسی انقلاب مشروطیت آذربایجان، می باشد.
حاجی رسول با خانواده به دنبال اشغال آذربایجان توسط روسها در سالهای بعد 1290 شمسی در استانبول ساکن شد. حسین صدقیانی موقعيکه در عثمانی ساکن بود بازی فوتبال را از کلوپ فنر باغچا استانبول اخذ و به تبريز آورد . گفتنی است اين کلوپ در سال 1907 توسط نوری زاده ضياء ( son Gulen) در خانه نجيب بی در منطقه moda در استانبول تاسيس شد . فنر باغچا در سال 1908 به ثبت رسمی در آمد در سال 1909 رنگهای زرد و لاجورد را انتخاب و به ليگ فوتبال استانبول وارد شد در سال 12 – 1911 بدون باخت به قهرمانی عثمانی نائل شد و در سال 1923 با شکست دادن تيم فوتبال نيروهای متفقين، مردم شهر اشغال شده استانبول را شادمان کرد.
حسین صدقیانی تا ۱۸ سالگی در استانبول بود و ۳ فصل در فنرباغچه ترکیه بازی کرد. او در سال ۱۲۹۹ شمسی و در ۲۶ سالگی برای تحصیلات به دانشگاه تراویل چارلری اتریش وارد شد. در آن زمان او به باشگاه مارچین مونسئو بلژیک پیوست. در سال ۱۳۰۴ به ایران آمد، برای ادامه زندگی مشهد را انتخاب کرد و عضو کلوب فردوسی شد که یکی از قدیمی‌ترین باشگاه‌های ورزشی کشور بود. آوازه مردی که فوتبال را با کفش ورزشی انجام می‌داد در ایران پیچید. تا آن زمان بازیکن فوتبال‌های ایرانی با گیوه بازی می‌کردند، صدقیانی به تیم منتخب تهران دعوت شد. همان تیمی که با سرپرستی میرمهدی خان ورزنده در سال ۱۳۰۵ به باکو پایتخت جمهوری آذربایجان رفت. تیم ایران با تحمل شکست از باکو برگشت و صدقیانی ۲۴ ساله بار دیگر عزم سفر کرد و این بار به بلژیک رفت. او در بلژیک عضویت باشگاه شارل¬روا را پذیرفت. ده سال بازی در بلژیک، زندگی و نگرش افندی را به فوتبال عوض کرد. در سال ۱۹۳۲ عنوان آقاي گلي مسابقات بلژیک را به خود اختصاص داد . وي در حضور آلبرت اول پادشاه بلژيک و ۶۰ هزار تماشاگر در بازي فينال، سه گل به تيم بروکسل زد و تيم رويال – شارل روآ اسپورتنيگ کلوب را به قهرماني باشگاههاي بلژيک رساند. در سال ۱۳۱۵ شمسي در سن ۳۳ سالگي تماشاگر بازي المپيک ۱۹۳۶ برلين با حضور هيتلر و جسي اوونس بود . سپس به ایران برگشت هنوز با همان لهجه ترکی صحبت می‌کرد و نشان می‌داد که سال‌ها زندگی در اتریش و بلژیک تأثیری بر فرهنگ آذربایجانیش نگذاشته است.
او در ایران عضو تیم توفان و همبازی اکبر حیدری معروف شد. یک سال بازی کرد و در سال ۱۳۱۶، به انجمن تازه تأسیس تربیت بدنی و پیشاهنگی رفت. او در این انجمن مسوولیت اداره تیم‌های فوتبال را برعهده گرفت. وقتی تیم ملی در شهریور ۱۳۲۰ به کابل رفت و با تیم ملی افغانستان بازی کرد، حسین صدقیانی را به عنوان سرمربی در کنارش داشت. تا سال ۱۳۲۹ همواره مرد اول و تصمیم گیرنده امور فوتبال بود. سال ۱۳۵۱، با آمدن کامبیز آتابای به فوتبال ایران، زمینه بازگشت دوباره حسین صدقیانی به تیم ملی فراهم آمد و حسین صدقیانی ۷۰ ساله با عنوان سرپرست به جایی بازگشت که ۴۶ سال قبل برایش بازی کرده بود. آخرین میدان حضورش جام جهانی ۱۹۷۸ آرژانتین در سال ۱۳۵۷ بود. پنج سال بعد در ۸۰ سالگی و در 10 آذرماه سال ۱۳۶۱ درگذشت. ۲۸شهریور ۱۴۰۰
