اکثر نویسندگان تاریخ معاصر ایران در مقایسه دو کودتای سوم حوت 1299 و 28 مرداد 1332 میگویند که کودتای اول مورد حمایت قاطبه مردم و روشنفکران ایران بوده و کودتای دوم چنین نبوده است.
ادعای «حمایت مردم و روشنفکران از روی کار آمدن حکومت پهلوی» روایتی به شدت فارسگرا از تاریخ معاصر ایران است که در آن موافقت نویسندگان فارس با اقتدار رضاشاهی به حساب موافقت همه ایران گذاشته شده، مقاومت غیرفارسهای ایران در برابر حکومت مرکزگرا و و یکسانساز رضاشاهی نادیده گرفته میشود که نمونه واضح فارس انگاری همه ایران و نادیده گرفتن غیرفارسهاست.
رضاخان روز سوم حوت 1299 در تاریخ ایران ظهور کرده، چند روز بعد سردارسپه و دو ماه بعد وزیر جنگ شده است. آن روزها سرگرد لاهوتی افراد باقیمانده نهضت شیخ محمد خیابانی را دور خود جمع کرده و در تبریز به جنگ با حکومت مرکزی برخاسته بود که قزاقهای سردارسپه آنها را شکست دادند. در مشهد هم، کلنل محمدتقی خان پسیان (یک ترک آذربایجانی) به همراه دموکراتهای خراسان که بنا به نوشته آبراهامیان بیشتر آنها آذربایجانی بودند، حکومت ایالتی خراسان را تاسیس کرد که قزاقها بلافاصله مشهد را نیز به تصرف خود درآوردند. رضاخان جنبش جنگل را نیز سرکوب کرد و در سال 1301 دو لشگرکشی موفق به آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی و یک لشگرکشی به کهکیلویه داشت. سال 1302 کردهای سنجابی کرمانشاه را سرکوب کرده، نخست وزیر شد و سال 1303 دستور سرکوب مقاومت بلوچهای جنوب شرقی و لُرهای جنوب غربی را صادر کرد. در سال 1303 مقاومت ترکمنها، کردهای خراسان و عربهای طرفدار شیخ خزعل را از میان برداشت و بالاخره سال 1304 شاه ایران شد. مقاومت غیرفارسها در برابر حکومت پهلوی تنها به این قیامها و شورشها محدود نبود، ولی تنها به شرطی میتوان دوازده لشگرکشی و سرکوب را نادیده گرفته، از حمایت مردم ایران در کامیابی رضاشاه سخن گفت که اینها را ایرانی ندانسته و چند روزنامه‌نگار تهرانی موافق با سرکوب همه این موارد را زبان گویای ایران دانست. در آن چهار سال، مناطق فارس‌نشین حتی یک مقاومت جدی برعلیه رضاشاه نداشته‌اند و این گویای رضایت آنها از روی کار آمدن حکومت پهلوی بوده است. همین گزاره میگوید که ما میتوانیم با بیانی ساده و عامه فهم، حکومت پهلوی را حکومتی فارسی و مرکزگرا بدانیم که غیرفارسهای ایران از همان اول طعم ضرباتش را چشیده‌اند و «خود ایران پنداران» برایش هورا کشیده‌اند.
مهندس ابراهیم رشیدی (ساوالان)
