بیجار شهری تورک و آذربایجانین قدیم شهری/شاهین مرادی
بیجار یا گروس شهری، 1325 ایلینه قدر، آذربایجانین شهرلریندن حسابلانیردی. 1325 ایلینده، آذربایجانین ملّی حکومتی، پهلوینین ارتشی اَلی ایله قتل-عام اولدوقدان سونرا، اختیاراتی 12 ایل لیک همدان استانینا تاپشیریلیب و 1337-جی ایلدن بو گونه قدر، کردستانا باغیشلانیب!
آنجاق نئچه مین ایللر آذربایجان تورپاقلاریندان حسابلانیب. ستارخان مشروطه انقلابیندا، عاجز قالدیقدا، 300 سایدا گروس آتلیلاری ستارخانین یاردیمینا گلمیشلر. بیجارین 4 گورلو چایی وار، آدلارینا دقت ائدک: قزل اوزن- قمچی چای، اوزون دره و تلوار. (هر دؤردو تورکجهمیزه عاییددیر.)
150 ایل اؤنجه، تبریزده قیتلیغ اولور و گروسلو امیر نظام، یوزلر تُن بوغدا ایله تبریزلیلری اؤلومدن قورتاریر. بو اوزدن بیجار شهرینه، «خیردا تبریز»ده دئییبلر. قوروه و بیجار چئورهسینده اولان توپونیملردن آد آپاریریق؛
گؤیجه کند، جان باغی، آختاتار (آغ تاتار)، قورو چای، قیزیل قایا، چوماقلی، اوچ بولاغ، یالقور آغاج، داش کسن و…
گروس تورکلرینین بؤیوک طایفاسیندان بیری ده «بایندر تورکمان» طایفاسی دیر. قائم مقام فراهانی اؤز یازدیقلاریندا، بایندر کلمهسی حاققیندا یازیر:
«در اصل «بای اندر (هوندور)»بوده، «بای» به معنی بزرگ و باشکوه است و «اندر» (هوندور) مکان مرتفع مانند پشته و کوه، پس بایندر یعنی بزرگ و بلندقد.» قاجار و افشار (اووشار) ائللرینده گروس بیلیر.
دکتر خالقی مقدم، «زنگان؛ سرزمین اقوام افشار» اثرینده یازیر:
“…خط الرأس شرقی کوههای چهل چشمه و مراتع آن متعلق به طوایف تورک افشار بود بعلاوه مراتع دهستان های تیله کوه و خورخوره در دامنه های شرقی ارتفاعات چهل چشمه جزو مراتع ییلاقی ایلات مختلف افشار بوده است و هنوز آبادی های ترک نشین آن که اغلب با نام های ترکی خوانده می شوند یادآور این مساله است و از جمله آبادی باش قشلاق[به معنای اولین قشلاق طایفه افشار] در دهستان گول تپه شمال غربی شهرستان ساق قیز و در شمال شهر دیواندره و یا در جنوب شهر تیکان تپه ، گروس و در سرمنشأ شاخه قزل اوزن قرار دارد(خالقی مقدم،1382: )”
فارس ویکیپدیاسین اوخودوقدا، بیجارین تورک سکنهلری حاقدا هئچ معلومات قید اولونماییب.
بیجار شهرینده، اوشقون بابا آدلی بیر گونبد وار. اونون اَسکی آدی، اوشون بابا ایمیش. دده قورقود کتابیندا دا «اوشون قوجا» آدلی بیر کاراکتر وار.
بیجار آدینین ریشهسی حاقدا، بئله سؤزلر یازیبلار:
«مورد اطمینانترین ریشهیابی نام شهر بیجار، برگرفته از درختان بید فراوان در منطقه بوده که آنجا بیدزار نام داشتهاست.
هئچ بیر فاکت و سنده دایانمایاراق، فولکواتیمولوژی ائدیب، بؤیله کومیک جملهلر یازیرلار.
بیجار تورکجهمیزه عاییددیر و آتا- بابالاریمیز هر منطقهنین هرز آلاق- اوتلارینی و پیتراقلارینی بیچیب و آریتلاماغا «بیجارلاماق» دئییبلر.
اون ایل قاباق، بیر بیجارلی یولداشین ائوینده قوناق اولدوم. آناسی جهره اَییرَرکن، بئله یانیقلی ماهنی اوخویوردو:
«چنگ آلماسین یئلی اَسدی،
شاختاسی دوغرادی کَسدی.
حاجامات آلمایین بَسدی،
قان آپاردی حالدان مَنی،
آیری سالدی ائلدن منی…»
نئجه ده گؤزل، ائل- اولوسلاریندان آیری دوشدوکلرین تصویره چکیر.