تآملی بر ائتنوتوپونیم” بیانلو “_ی بیجار گروس
روستای بیانلو[ بیان لو ] یکی از بزرگترین روستاهای توابع دهستان سیلتان بخش مرکزی شهرستان بیجار گروس ( 15 کیلومتری بیجار )که در شمال رودخانه قزل اوزن قرار دارد و مردم آن به زبان ترکی آذربایجانی صحبت می کنند؛ روستای بیانلو دارای جغرافیای وسیع که با شهر توپ آغاج و با روستاهای گؤجه گوز ، شیرین بولاغ ،قره جلو ، قشلاق خانا و چاللي بولاغ همسایه می باشد؛ روستای بیانلو دارای بناهای زیبا و تاریخی مثل پل تاريخي بيانلو روي رود خانه قزل اوزن جنب پاسگاه بيانلو می باشد.
تعدد ائتنوتوپونیم ” بیانلو” در اراضی تاریخی آذربایجان:
روستای بیانلو – شهرستان خوی: در غرب آذربایجان و در فاصله ی ۳۶کیلومتری شهر خوی روستایی با هویت و اصالتی ترکی به نام بیانلو قرار دارد.
روستای بیانلو – شهرستان ساوه : این روستا در بخش خرقان شهرستان ساوه و 112 تن سکنه دارد، مردم آن نیز به زبان ترکی تکلم می کنند.(لغتنامه دهخدا ،1377 : )
روستای “بیان دره “: روستایی از توابع بخش ننور شهرستان بانه که در دهستان بوئین قرار دارد.
قنات بیانلو: نام قناتی است که در روستای “یوخاری یکان ” از توابع بخش یامچی شهرستان مرند در شرق آذربایجان قرار دارد.
جاینام بیانلو در چندین منطقه از ایران نیز مشاهده می شود که همگی ترک زبان هستند؛ در شهرستان ایجرود [ اوجا یورد ] استان زنجان روستایی به نام” قلقاتي ” هست که اکثر ساکنان آن نام خانوادگی ” بیانلو ” دارند
ائتنوتوپونیم ” بیانلو ”
بیان / بایان : قدرتمند، ثروتمند و باشکوه (شاهمرسی، 1388 : 42)؛
ائتنوتوپونیم بیان لو را می توان بعنوان یک قومنامه در حوزه ی ائتنوتوپونیم های جهان ترک مورد تحلیل قرار داد؛ ” بیان ” یک واژه ی اصیل ترکی است که به صورت” بایان” نیز تلفظ می گردد دقیقا شبیه بیات که به صورت بایات مصطلح ست؛ لو / لی/ لئ هر سه نشانه نسبت در زبان ترکی هستند. فلذا صورت اصلی بیانلو به شکل بایانلئ و به عنوان نام تیره ای از قوم اوغوز می تواند مورد تجزیه و تحلیل قرار داد.
پروفسور جعفری سوی به تحقیقات جالب توجهی در خصوص قوم_نامهای جهان ترک دست یافته است که وجود قوم_نامهای معادل و البته کهن در گستره ی وسیعی از دنیای ترک مخصوصا(ایران،ترکیه،جمهوی آذربایجان)که مربوط به قبل از اسلام می باشد را به اثبات رسانده است؛ ( دکتر میرعلی رضائی، 1397 ، مقاله جاینام_های آذربایجان)
نمونه ای از جدول تحقیقاتی جعفری سوی
1 قایدار_ قایتار(قیدار،قئیدر،حیدر) کاتار /کایتار / کئتار – قئتار
2 بارانلو – بایانلو – بیانلو / برانلو – بیانلو
( پروفسور جعفر سوی،روابط متقابل قوم نامها با اسامی دینی، 2010 )
با توجه به بخشی از جدول پروفسور جعفرسوی، حدس ارتباط ریشه ای دو لغت بیان / بران و باران / بایان [ البته نه در معنای باران = یاغیش ] نیز بعید از ذهن نمی باشد کما اینکه در شهرستان تیکان تپه ( تکاب) و ترکمن صحرا نام خانوادگی ” بارانلو “نیز وجود دارد؛ مع ذلک تغییر و تبدیل برخی از واج ها به یکدیگر در لسان ترکی به علت قریب المخرج بودن برخی از حروف امری متداول و مرسوم هست مانند تبدیل حروف ” د- ت” به یکدیگر در لغات دوتدو / توتدو و یا تبدیل حروف ” ر به ی ” مانند همین لغات بران به بیان و یا باران به بایان و لغت آپاردی به آپایدی و… فلذا با توجه به اینگونه تغییر و تحولات آوایی در لهجه های مختلف زبان ترکی می توان توپونیم بیانلو را تا حدودی تبیین و تعریف کرد.
منابع:
1) بهزادی، بهزاد،فرهنگ آذربایجانی فارسی _ترکی، فرهنگ معاصر، 1389
2) جعفر سوی، الهامی، روابط متقابل قوم نامها با اسامی دینی،باکو،2010
3) دهخدا،علی اکبر،لغت نامه دهخدا،تهران،موسسه دهخدا، 1379
4) زارع شاهمرسی، پرویز،فرهنگ ترکی-فارسی، انتشارات نشر اختر تبریز،چاپ دوم،1388
5- رضائی،میرعلی، ماهنامه آیدین گلجک، سلسله مقالات توپونیم های آذربایجان،1397