دؤولتچیلیک آلمالاری«آذربایجان آتا بَی‌لیک دؤولت‌چیلیگی»
تاریخ سۆره‌جی هر بیر تۆرک دؤولتچیلیگینین اؤزۆنه گؤره اؤزل آلمالاری اۏلموشدور!
سلجوق خاقانلیغینین سۏن زامانلاریندا یارانمیش آذربایجان آتا بَی‌لیک دؤولت چیلیگینین ده اؤزۆنه گؤره بیر سیرا آلمالاری اۏلموشدور. بو آلمالاری سیرایا سالماق ایسته‌سک، اۆست-اۆسته بو اۆچ آلما باشدا یئرلشه بیلرلر.
۱. تۆرک ائییتیم سیستمی اۏلان «آتا‌بَی لیک» سیستمینین اوغورلو اۏلاراق دؤولتچیلیک سَوییه‌سینه گئدیب چاتا بیلمه سی.
۲. آذربایجان آدینا قورولاجاق اۏلان آتا‌بی‌لیک دؤولت‌چیلیگی دؤنه‌مینده آذربایجان تۆرک‌جه‌سی له مدنییتین یۆکسک سَوییه ده گلیشیمی.
۳. آتا‌بَی‌لیک دؤولتچیلیگینین گؤی خزردن کنگر بۏغازینا دک وار اۏلان جغرافیاسیندا، جغرافیانین آیاغییلا باشی ایستی سولارا دایانیب بو دایانیشما بو جغرافیادا اقتصادین گۆنۆ-گۆندن پارلاقلیغینا یۏل آچماسی.
تۆرکۆن ائییتیم سیستمی اۏلان «آتا‌بی‌لیک» سیستمی بو گۆنکۆ دۆنیادا اؤزل اۏخوللار یا مدارس غیرانتفاعی آدییلا وار اۏلماقدادیرلار. بو اۏوخوللارین آراسیندا دا، هله سشوییه لر تام اۏلاراق آیری-آیری دیرلار. ائله اۏخوللار وار کی، اۏنلاردا بیر باش دؤولت یؤنتمه درسلیکلری کئچیریلیب گله‌جک اۆچۆن نفر یئتیشدیریلیر.
آتا‌بی‌لیک دؤولتچیلیک دؤنه مینده آذربایجان تۆرک‌جه‌سی شرق دۆنیاسینین أن گۆجلۆ دیلینه چئوریلمیشدیر! بو دا اۏنو یئتیریر کی، بو تۆرک‌جه‌ده واراۏلان پتاسیل له دؤولتچیلیک دیلی اۏلما چیخاری اۏنو گۆنۆ-بو گۆن ده دۆنیانین أن ساغلام، أن باغیمسیز دؤولتچیلیگینین رسمی دیلی ائدیب اۆزه‌رینده تای‌سیز مدنیت یارانا بیلر
دؤولتچیلیک گؤزۆیله باخدیقدا گؤی خزردن کنگر بۏغازینا دک واراۏلان آذربایجان آتا‌بی‌لیک دؤولتچیلیگینین جغرافیاسی اۏ گۆنکۆ آتا بَی‌لیک دؤولت‌چیلیگینی گۆجلۆ قیلدیغی کیمی بو گۆن ده بو جغرافیا ایستی سولارا أل تاپماق، نفت-گاز قایناقلارینین باشی اۆسته اۏلماق، دونیا تیجارتینین آنا گؤبه‌یینده یئر آلماق باخیمیندان چۏخ-چۏخ اؤنملی دیر!
دۆنیانین بۆس-بۆتۆن گۆجلری بو جغرافیانی أله کئچیرمه یه یا اۏرادا اؤز چیخارلاری اۆزره دؤولت یاراتماغا جان آتیب بورادا تۆرک دن باشقا آیری-آیری میللت تعریف لمک دالیسینجا دیرلار!!!
بو جغرافیادا اؤزللیکله کنگر بۏغازینا یاخین اۏلان تۏرپاقلاردا نفت-گاز قایناقلاری تاپیلیب دۆنیا تیجارتی بیر باشا ایستی سولارلا سیخ ایلیشگی تاپاندان بویانا کنگر بۏغازینین آدی اۆسته ساواش گئدیب دیر. ایللردیر عرب لرله فارسلار آد داواسی ائدیرلر! بؤیله کی تۆرکۆن اویودوغو بیر آلاندا عرب‌لر کنگر بۏغازینا عرب خلیجی«خلیج عرب»، فارسلار ایسه فارس خلیجی«خلیج فارس» دئمک اۆسته آتیشیرلار.
بو بیر حالدادیر کی، میللی شعورلاری اۆزه‌رینه بیر بالاجا تۏز قۏنموش اۏلسا دا، اۏرالارین نئچه مین‌ایللیک اییه لری اۏلان کنگر تۆرک‌لری، قاشقای تۆرک‌لری گۆنۆ بو گۆن ده، ۏرالاردا یاشاماقدادیرلار، اۏ تۏرپاقلارین دا اییه لریدیرلر! آذربایجان، اؤزللیکله تۆرکچۆلۆیۆ اؤنده توتان قیزیل آلمالی آذربایجان اۏلاراق دا کیمسه نین حاققی یۏخدور بارماق ساییلی مورخین یازیسینا «از ری تا دربند همه خاک آذربایجان» آرخالاناراق آذربایجانین گونئیینی أن چۏخو قزوین، همدانا سیغیشدیریب اۏرالاردان آشاغی اۏلان جغرافیانی قیزیل آلمالی آذربایجانین ایچه‌ریسینده گؤرمه‌ییب گله‌جکده وار اۏلا بیلن آذربایجانا آج-یالاواجلیق سونسون! یا یئنی میللت آدییلا اۏرتایا چیخاریلان کۆرد تروریست لرینه بیلر-بیلمز میدان آچسین.
آذربایجان آلما اۏلاراق، تۏرپاق اۏلاراق کیچیک بیر جغرافیایا سیغیشسا، کسینلیکله اؤلمه-دیریل یاشاییشی سَوییه سینده باش گیره له‌ییب قاشقای‌لاری، خلج‌لری، شاهسئون‌لری، آوشارلاری دا، اؤزۆنۆن دۆشۆک توتوملارینا قوربان وئره‌جکدیر! ایچه‌ریسیندن چیخان آلما ادبیاتچیلاری دا چۏخ-چۏخ گۆجسۆز بیریلری اۏلاجاقدیرلار.
دؤولتچیلیک آلمالاری گؤزۆیله باخدیقدا کنگر بۏغازینین یۏخلوغوندا گؤی خزرین انرژی‌سی یا اقتصادی ایشلری قاراباغین آزادلیغی شرطیله، زنگه‌زور کۏریدۏرونون قورولوشو شرطیله آراز چایینین اۏتاییندان‌دا یئرینه اۏتورا بیلر!
میللی دۆشۆنجه سَوییه‌سینده اۏلان آلما ادبیاتینین آلما آداملاری اساس ادبی گؤرَو اۏلاراق گؤی خزردن کنگر بۏغازینا دک وار اۏلان ادبیاتا یئنی جان باغیشلاییب بورادا چۏخ ایناملی، چۏخ گۆجلۆ اۏلاراق میللی ادبیاتین، میللی آماجلارین تمل لرینی دۆز قۏیماقدیر.
آماجلارین دۆز قۏیولماسی أن اؤنملی گرک لردن بیری ساییلیر! آماجلارین دۆز قورولوشوندان سۏنرا اۏلا بیلر کی ایشلر نسیل-نسیل قاباغا گئدیب بیرم-بیرلیک‌لرله میللی ادبیات سؤیله‌می‌میز قاباغا گئتمه سین، آنجاق اؤنملی اۏلان آماجین دۆز قورولوشودور!
رامین جبرائیلی- اندریان (یاشار)
