عموم میللی لیدر حیدر علی‌یئوین خاطره‌سینه
گونئیلی – قوزئیلی آذربایجانین تاریخینده بیر سیرا شخصیت‌لرین ملک کیمی قورتاریجی روللارینی دانماق اولماز.
بو بؤیوک و دونیا گؤروشلو داهی شخصیتلردن بیری سی ده، میللتین ابدی سئوگی‌سینی قازانان اولو اؤندر رحمتلیک حیدر علی‌یئو اولوب.
او، ساوئت‌لر ایتتیفاقی (شوروی) چاغیندا الده ائتدیگی مملکت‌دارلیق تجربه‌سیندن زامانیندا فایدالاناراق، آذربایجان جمهوریتینده وطنداش محاربه‌سینین قارشینی اوغورلا آلدی. بوتؤو آذربایجان ایدیاسینین لیدری مرحوم ابوالفضل ائلچی‌بی ده گرگین وضعیتی دوزگون قیمتلندیرمک‌له میللی منافع و میللی دؤولتچیلییمیزی قوروماق نامینه، سیاسی فیرتینالارین دهشتلی آنلاریندا أن دوزگون قرارلا آذربایجانین رهبرلیک سوکانی‌نی ائلین لیاقت‌لی اوغلو حیدر علی یئوه تاپشیردی.
بو ایکی رهبرین مثبت یؤنده آنلاشماسی، آزربایجانیمیزین مستقل‌لیینی ابدیلشدیرمکده، تاریخیمیزین أن پارلاق صحیفه‌لریندن اولوب. محض بو سبب‌دن اولو اؤندر حیدر علی‌یئو ایسه، اقتداردا اولان زامان ائلچی‌بی‌یه همیشه سایقی گؤسته‌ریب، اونو باکیا بیر مخالفت‌چی کیمی یوخ، بیر میللی شخصیت اولاراق سیاسی حیاتینی داوام ائتدیرمک‌ده دعوت ائدیب. و مرحوم ائلچی‌بی‌یین دفن مراسیمینده شخصاً اشتراک ائتمکله بوتون دوشمنلرین یاراماز افاده‌لرینی آلت_اوست ائتدی.
عصرین مقاویله‌سی ایسه اونون أن اهمیتلی سیاسی – اقتصادی پلانلاریندان بیریسینی تشکیل ائدیردی.
حیدر علی‌یئوین کاریزماسی ایله داها دقیق تانیش اولماق اوچون، اونونلا یاخیندان تانیش اولموش دولت خادیملرینین دیللریندن اوخوماغیمیز داها یاخشی اولار.
آذربایجان جمهوریتی پرئزیدئنتینین کؤمک‌چی‌سی – آذربایجان جمهوریتی پرئزیدئنتینین آدمینیستراسییاسی (نهاد ریاست‌جمهوری‌نین ) نظامی مسئله‌لر شعبه‌سینین مودیری، سردارمحرم علی‌یئوین بو حاقدا خاطره‌سینین بیر نئچه قیسمسنی بیرلیکده اوخویاق.
:« من چوخ خوشبخت اینسانام کی، عموم‌میللی لیدئرین رهبرلیگی آلتیندا اوزون ایللر مسئول وظیفه‌ده چالیشمیشام و بو گون ده اونون لاییق‌لی داوام‌چی‌سی آذربایجان جمهوریتینین پرئزیدئنتی – سلاح‌لی قوه‌لرین مظفر علی باش کوماندانی جناب ایلهام علی‌یئوین رهبرلیگی آلتیندا فعالیتیمی داوام ائتدیریرم؛ اولو اؤندر حیدر علی‌یئوین رهبرلیگی آلتیندا اوزون مدت ایشلمیشم، ائله‌جه ده اونونلا شخصی تانیشلیغیم منیم اوچون بؤیوک شرف و غروردور. ۱۰ مای – عموم میللی لیدئرین دوغوم گونونده فورصت‌دن ایستیفاده ائده‌رک حیدر علی‌یئوله باغلی دایم خاطره‌لریمده یاشایان ان اؤنملی مقاملاری بؤلوشمک ایستردیم.
۱۹۹۰-جی ایلین ایولوندا، آذربایجان تاریخینین و دؤولتچیلییمیزین آغیر گونلرینده، حیاتی بویو قلبی وطنی و میللتی ایله دؤیونن داهی شخصیت حیدر علی‌یئو اصل وطنپرور کیمی قطعیت گؤسته‌ره‌رک موسکوادان باکییا قاییتدی. همین او گونلرین و گؤروشلرین ایشتیراک‌چی‌سی کیمی اولو اؤندریمیزله ایلک تانیشلیغیمیز یاراندی. معلوم اولدوغو کیمی، همین دؤورده اؤلکه‌ده وضعیت اولدوقجا گرگین، ضدیت‌لی شکیل آلمیشدی. معین قوه‌لر اؤز ماراقلاری نامینه وضعیت‌دن سوءایستیفاده ائدیر و دئمک اولار کی، پروسئسلر ایداره اولونماز حالا چاتمیشدی. بو کریتیک (حساس) دؤنه‌م‌ده اولو اؤندر میللتین یانیندا اولماغا قرار وئردی و اؤزونون حیات فلسفه‌سینی بئله ایضاح ائدیردی: «منیم حیات آمالیم بوتون وارلیغیم قدر سئودییم آذربایجان میللتینه، دؤولتچیلییمیزه، اؤلکه‌میزین اقتصادی، سیاسی، معنوی اینکیشافینا خیدمت اولوب. بو یولدا بوتون گوجومو و ایراده‌می یالنیز مودریک و قدیربیلن میللتیم‌دن آلمیشام. ان چتین آنلاردا، ان گرگین وضعیتلرده یالنیز و یالنیز میللتیمه آرخالانمیشام. بو دا منه دؤزوم، ایراده وئریب و بوتون اوغورلاریمی تأمین ائدیب».
اولو اؤندر حیدر علی‌یئو ناخچیوان موختار جمهوریتینین رهبری اولدوغو ایللرده آذربایجانین اراضی بوتؤولویونون تأمین ائدیلمه‌سی اوچون مهم قرارلار قبول ائتدی.
او زامان ناخچیوان دا آغیر گونلر کئچیریردی. سرحدیانی کندلر ائرمنیلرین آردیجیل هوجوملارینا معروض قالیر و تالانیردی. آذربایجانلا نقلیات – ارتباطات علاقه‌لری کسیلمیش، اقتصادی و سیاسی بحران درینلشمیش، تخریباتلار باش آلیب گئدیردی. حیدر علی‌یئوین ناخچیوان موختار جمهوریتینده بؤلگه دؤولتلری ایله ایلگیلر یاراتماسی و میللتی اؤز اطرافیندا بیرلش‌دیره‌رک ائرمنی تجاووزونه قارشی مقاومت حرکاتینا باجاریقلا رهبرلیک ائتمه‌سی مرکب حربی-سیاسی شرایط‌ده ناخچیوانی ایشغال‌دان قورودو.
عالی باش کومان‌دان جناب ایلهام علی‌یئوین سؤزلری ایله دئسک: «محض ۱۹۹۰-جی ایللرین اوللرینده ناخچیوانین طالعی حل ائدیلیردی. اگر او ایللرده حیدر علی‌یئو ناخچیوان‌دا اولماسای‌دی و ناخچیوان‌لی‌لار اولو اؤندرین اطرافیندا سیخ بیرلشمه‌سَی‌دیلر، ناخچیوانین طالعی چوخ آغیر اولا بیلردی. آنجاق ناخچیوان‌لی‌لار همیشه اولدوغو کیمی مودریکلیینی گؤستره‌رک اولو اؤندرین اطرافیندا یومروق کیمی سیخ بیرلش‌دیلر و هم ائرمنی ایشغالینا توتارلی جاواب وئردیلر، اونلاری یئرین‌ده اوتورت‌دولار…
همین گونلری من چوخ یاخشی خاتیرلاییرام. من او ایللرده دفعه‌لرله باکی‌دان ناخچیوانا اولو اؤندرین یانینا گئدیر، اؤلکه‌ده جریان ائد‌ن سیاسی پروسئسلر باره‌ده فیکیر موبادیله‌سی آپاریر و دَیرلی مصلحتلر آلیردیم.
آذربایجان میللتی امین ایدی کی، موستقیللیینی یئنیجه برپا ائتمیش اؤلکه‌نی دوشدویو آغیر و دؤزولمز وضعیت‌دن چیخارماغا قادیر یئگانه شخصیت محض حیدر علی‌یئودیر. تاریخه نظر سالساق گؤره‌ریک کی، خالقلارین تاریخینده ائله گونلر واردیر کی، همین گونلرده اونون گله‌جه‌یینی معین ائد‌ن تمللرین اساسی قویولوب. بو تاریخ ایسه آذربایجانین موستقیللیینین قورونوب ساخلانماسیندا، مؤحکملنمه‌سینده و اینکیشافین‌دا استثناء رول اوینایان، دایم میللتینه آرخالانان و میللتینه آرخا، دایاق اولان، مودریک اینسان و داهی شخصیت – اولو اؤندر حیدر علی‌یئوین آدی ایله باغلی‌دیر.
(منیم حیاتیم دا، فعالیتیم ده یالنیز و یالنیز آذربایجانین موستقیللیینین قورونوب ساخلانماسینا، اؤلکه‌میزین بو آغیر وضعیت‌دن چیخماسینا حصر اولوناجاق‌دیر)، دئیه‌ن عموم‌میللی لیدئر اؤلکه‌ده وطنداش همرأی‌لیگی و ثابیتلیگین برقرار اولونماسینا نایل اولدو.
حیدر علی‌یئو آذربایجانین موستقیللیینی قورودو، رئسپوبلیکادا اجتماعی-سیاسی بحرانی آرادان قالدیردی و اینکیشافین تملینی قویدو.اولو اؤندر امین‌لیکله بیلدیریردی کی، ایشغال آلتیندا قالان تورپاقلاریمیز گئج-تئز دوشمن‌دن آزاد اولوناجاق و بو حیدر علی‌یئوین أن بؤیوک آرزوسو ایدی.
اولو اؤندر حیدر علی‌یئوین حاکمیته قاییدیشین‌دان سونرا اؤلکه‌ده باش وئرمیش سوسیال-اقتصادی و سیاسی اینکیشاف دؤولتیمیزین مؤحکملنمه‌سینده و بین‌الملل عالم‌ده میللتیمیزین ایستراتئژی منافعلرینی تأمین اولونماسیندا حل‌ائدیجی رول اوینادی.
اولو اؤندرین سیاسی کورسونون لاییق‌لی داوام‌چی‌سی آذربایجان جمهوریتینین پرئزیدئنتی، سلاح‌لی قوه‌لرین عالی باش کوماندانی جناب ایلهام علی‌یئو حیدر علی‌یئوین ایدئیالارینی لاییقینجه یئرینه یئتیره‌رک اوردو قوروجولوغو ساحه‌سین‌ده اینام‌لی اصلاحاتلار آپاردی. ۴۴ گونلوک وطن محاربه‌سینده مکمل عکس-هوجوم عملیاتلاری ایله تورپاقلاریمیزی ایشغال‌دان آزاد ائد‌ن آذربایجان سلاح‌لی قوه‌لری اؤز قودرتینی بیر داها بوتون دونیایا نوماییش ائتدیردی. جناب عالی باش کومان‌دان ایلهام علی‌یئوین شوشامیزین آزاد اولونماسی ایله باغلی خالقا مراجعتین‌ده آتا وصیتینی یئرینه یئتیردیینه گؤره خوشبخت اولدوغونو دیله گتیردی: «من بو گون، عینی زامان‌دا، اولو اؤندر حیدر علی‌یئوین مزارینی زیارت ائتدیم، اونون روحو قارشی‌سیندا باش ایدیم. اوره‌ییم‌ده دئدیم، خوشبخت آدامام کی، آتا وثیتینی یئرینه یئتیردیم. شوشانی آزاد ائتدیک! بو، بؤیوک غلبه‌دیر! شهیدلریمیزین، اولو اؤندرین روحو شاددیر بو گون! گؤزون آیدین اولسون آذربایجان! گؤزونوز آیدین اولسون دونیا آذربایجان‌لی‌لاری».
خارجی سیاست ده ایسه آزربایجانین آدینی چکه‌بیلمه‌ین ایران رهبرلرینی او جومله‌دن علی خامنه ای و زامانیندا پرزیدئنت سید محمد خاتمی نی ذیلیمیزی و اراضی بوتؤولویوموزو اشاغیلاییجی افاده لرینه گؤره تام جدیتله سوسدوراراق عوذور دیله مه یه وادار ائتمه‌سی بوتون آذربایجانلی‌لارین غرورونوبرپا ائتمک‌ده گئرچکدن تاریخی بیر اولای لاردان دیر.
روحو شاد یولو داواملی اولسون.
حبیب ساسانیان (یاکاموز)
