آشنایی با واسیلی بارتولد ستاره‌ای در آسمانِ تاریخ و ادبیات تُرکان/شاهین مرادی

آشنایی با واسیلی بارتولد ستاره‌ای در آسمانِ تاریخ و ادبیات تُرکان/شاهین مرادی
بارتولد در سال 1869 میلادی، در شهر پتروگراد چشم به جهان گشوده است. خانواده‌اش آلمانی- روسی بوده و پدرش دلّالِ بازارِ بورس بود. به خاطر تموّل مالیِ پدرش، زبانهای ترکی، عربی، یونانی، لاتین و اکثرِ زبانهای اروپایِ غربی را فرا گرفته بود و به بیش از ده زبان مسلّط بود. در سال 1891 و در رشتهٔ ادبیات- زبانهای شرقی فارغ التحصیل شده و‌در نزد رومانویچ، زبان عربی را فرا گرفته و در همان سال به آلمان رهسپار میشود. یکسالی را در نزد موللر آلمانی به کسبِ علم پرداخته و بعداً دوباره به روسیه بازگشته و برای تحقیق، راهیِ ترکستان میشود. نامِ شهرهایی را که فقط از کتابها شنیده بود، مشاهده کرده و حفاریهای تاریخیِ انجام شده را نظاره میکند. در سال 1896، به سمت استادی دانشگاه پتروگراد تعیین میشود. همزمان ادامهٔ تحصیل داده و فوق دکترای «تاریخ- گرایش تاریخِ ترک و اسلام» را کسب میکند. در چهل و چهار سالگی، رئیس دانشگاههای کل روسیه میشود. به مدت پنج سال، نشریه‌ «دنیای اسلام 1912-1917» را به چاپ میرساند. در سال 1926 به استانبول سفر کرده و دوازده کنفرانس را برپا میکند. در سال 1930 و‌در شهر لنینگراد، چشم بر عالم میبندد.
واسیلی ویلادیمیروویچ بارتولد، یکی از بزرگترین ترک‌شناسان و صاحب‌نظران میباشد. شخصیتش آنقدر بزرگ بود که حتی بعد از انقلاب 1917 روسیه، حکومت ساوِت، منصبِ وی را حفظ میکند.
آثاری که از بارتولد به یادگار مانده است، شامل هفتصد کتاب و مقاله است. در زمانِ حیاتِ وی، آثارش به 9 زبان غربی و به 18 زبان از زبانهای تُرکی و شرقی ترجمه شده بود. بعد از مرگ نیز، آثارش به پنجاه زبانِ زندهٔ دنیا ترجمه شده است.
کتابهای «ترکستان‌نامه»، «اسلام انسکلوپدیاسی»، «اسلام دونیاسی»، «ترکمنستان تاریخی»، «سیمیرچیه تاریخی»، «الغ بَی»، «امیر علیشیر نوایی»، «تورکمان تاریخی» و « معرفی و شناسایی جلد دوّم و سوّمِ تاریخِ عالم آرای نادری» از جمله آثارش میباشد.
پایان نامهٔ دکترای بارتولد «ترکستان در طول تاریخ تا حمله مغول» نام داشته و یکی از منابعِ معتبر برای تاریخدانان و پژوهشگران تاریخی محسوب میشود. در موردِ متون قدیمِ ترکی نیز مقالاتِ جالبی دارد و در مورد کتاب‌های «دده قورقود» و «قوتادغو بیلیک» و «دیوان لغات‌التورک» و «ماناس» و «دفتر مفصّل ایالت تیفلیس» نظریات و خوانشِ قابل استنادی دارد‌.
نامِ بارتولد تا به ابد مانند ستاره‌ای در آسمانِ تاریخ و ادبیات تُرکان، درخشان است.