آيا جغرافيا بر روی آواهای زبانی تاثيرگذار است؟

بر پايه يک پژوهش که در نشريه «پلوس وان» به چاپ رسيده، #جغرافيا و محيط محل زندگی بر روی نوع آواهای مورد استفاده در زبان‌های مختلف تاثير دارد.

به نوشته مجله «نشنال جئوگرافيک»، چلِب اِوِرِت، زبان‌شناس از دانشگاه ميامی، نويسنده اين تحقيق می‌گويد: «نظريه من اين بود که وجود آواهايی بخصوص در زبان‌های رايج در ارتفاع‌های بلند معمول‌تر است.»

وی می‌افزايد: «به هيچ وجه معتقد نبودم که مدرک اثبات چنين نظريه‌ای را کشف خواهم کرد، اما وقتی به داده‌های اطلاعاتی نگاه کردم، نحوه پخش اين آواها بسيار توجهم را جلب کرد.»

اين پژوهشگر با استفاده از پايگاه داده‌های اطلاعاتی دسته بندی شده حدود ۷۰۰۰ زبان بر مبنای ويژگی‌های خاص آنها، موقعيت مکانی چيزی نزديک به ۶۰۰ زبان را از مجموع تعداد ياد شده مورد بررسی قرار داد.

اِوِرِت به اين نتيجه رسيد که ۹۲ زبان از مجموع زبان‌های مورد بررسی، دارای همخوان (صامت)های پَرانِشی هستند، آواهايی که از طريق باز و بستن هم‌زمان حفره دهان و چاکنای (فاصله ميان تارآواها) توليد می‌شوند. اين دسته صداها در زبان انگليسی وجود ندارند.
بيشتر زبان‌هايی که همخوان‌های پَرانِشی در آنها مشاهده می‌شود در مناطق مرتفع يا در نزديکی آنها وجود دارند. در اين تحقيق منظور از مناطق مرتفع، موقعيت‌های جغرافيايی است که در سطح ۱۵۰۰ متری از سطح دريا قرار گرفته‌اند.

ريشه چرايی اين ويژگی زبانی، آن طور که اِوِرِت می‌گويد، آسان‌تر بودن توليد همخوان‌های پَرانِشی در ارتفاعات بلند است. چرا که در اين مناطق فشار هوا با افزايش ارتفاع کاهش يافته و فشردن هوای رقيق، انرژی کمتری نياز دارد: «برخی می‌گويند اين تنها يک تصادف تاريخی است، که موجب شده تا زبان‌های دارای آواهای پرانشی در مناطق مرتفع رواج پيدا کنند».

اين زبان‌شناس در عين حال تاکيد می‌کند که «چنين چيزی امکان دارد، اما احتمال آن کم است…در واقع [در اين الگوی کشف شده] هيچ استثنايی وجود ندارد».
البته در عمل يک استثنا وجود دارد. در ميان تمامی اين مناطق، زبان مردمان يک ناحيه دارای همخوان‌های پَرانِشی نبود: «فلات تبت» که چلِب اِوِرِت می‌گويد هنوز برای تفاوت زبان اين منطقه با ديگر نقاط مشابه توضيح علمی نيافته است.

آيا جغرافيا بر روی آواهای زبانی تاثيرگذار است؟/ علی صمدپور