بیزلَرده بیر مَثَل وار دئییر:«آیی‌نین بۆتۆن اوْیونو بیر کال آرموت اۆستۆنده‌دیر». بو تحلیله دیققَت ائدین. هر بیر ایتتیفاقی سوءظَن‌له تَحلیل ائدیر وَ جاوابی‌دا ظَن-گۆمان‌دیر. سیاست‌ده سوءظَن صیرفاً سوال یارادیر، آمما سوالين جاوابی دَگیل. اردوْغان سیاسَتی «نئۏ عثمانیچیلیق‌دیرسا، عثمانی دؤولَتی هئچ واخت ایسراییل دؤولَتی‌نین فیلیسطین‌ده یارانماسینا موساعیده اِئتمه‌دیر. اَردوْغانین ایسراییل مسئله‌سینه باخیشی موختلیف دوروملاردا فَرقیلی اوْلوب بعضاً چوْخ کَسگین بَعضاً ده یوموشاق. هامی بیلیر کی ایسراییل، عراق‌دا، کۆرد اؤلکه‌سی یارانماغین طرفداری‌دیر وَ بونادا جَهد گؤستَردی. آنجاق اَردوْغان بونون قاباغیندا دایاندی هابئلهَ ایران‌لادا بو بارده ایش‌بیرلیگی اوْلدو. لوْزان مَسئله‌سینی‌ده بو تَحلیل‌ده تَحریفی وار. لوْزان‌دا کۆردلَرین ایندیکی عراق‌دا دؤولت قورماغا حاقق وئرلیب. عینی حالدا کۆردلَرین تۆُرکییه‌ده یاشماقلارینا رَغماً طَبیعی اولاراق، اۏنلاردا بو حاقق چاتیر. آمما اَردوْغان بو موقاویله‌نین علیهنه‌دیر ، ائله‌جه دهَ دَفعه‌لَرله ایضاح وِئریب کی؛ کۆُردلَر دؤولت قورماغ ایسته‌ییرلَرسه، گئدیب عَراق‌دا قورا بیلَرلَر. کَرکۆک مَسئلهسینه گَلَنده، مَنجه تۆرکییه اۏرانی ییه‌لنمک فیکرینده دَگیل. تۆرکییه دؤولَتی دیکتاتور بیر دؤولت دَگیل، اۏرادا قانون‌لار ایشله‌ییر. چۏخلو یئرده اَردوْغان چالیشیب بو قانون‌لاری اؤز ایستَگینه تابع ائتسین، ائده بیلمه‌ییب. باخمایاراق کی غرب لهَ آمریکا، بۆتۆن عَرَب‌لَری، اَفغانیستانی، حَتتا مۆعَییَن قَدَر پاکیستانی‌دا، ایران‌ین عَلیهینه قالدیردی؛ آمما تۆرکییه بو سیاسَته تابع اوْلمادی، یارانان ایران‌دا مهسا حرکتینه‌ده تۆرکییه دؤولَتی یاناشمادی وَ بونا گؤره‌ده تَنقیده راست گَلدی. اَلبَتته مَنجه ایران‌ین مۆعییَن سیاسی دایره‌لَری بونلاری یاخشی بیلیرلَر. بو تَحلیل‌لین باره‌سینده نَهایَت اوْنو دئیه بیلَه‌رَم بۆتۆن بونلارین هامیسی قاییدیر آذَربایجان مَسئلهسینه. یَعنی بو مَملَکَتده هَر بیر تحلیل تۆرکییه‌دَن گئتسه یَقین بیلین، بونون ماهییَت‌جه مَسئله‌سی آذربایجان‌دیر. اَردوْغان‌دان دۆشمانچیلیق‌دا یِئنه بونا قاییدیر. بو تحلیل‌لَرین عِلمی وَ آکتوال ماهییَتی یوْخدور، صیرف غَرَض وَ مَرَض‌دیر. قیلینجداراۏغلو بیر خَریطه گؤستَرمَک‌له بۆتۆن ایرانشهرلری پاخما ائدیب مِئیدانا سالیب کی: «آی آمان ایپک یوْلو ایران‌دان کِئچه‌جَک، زَنگه‌زور، توران یوْلو بَرباد اوْلدو، پان‌تۆرک‌لَر مَغلوب اوْلدو وَ ایلهام عَلی‌یِئوده سیرادان چیخدی». آمما اَگَر بیر آز عاغیل‌لاری ایشده‌سه بیلَرلَر کی قیلینجداراۏغلو ایرانا اردوْغان‌دان چوْخ-چوْخ تَهلۆکه‌لیدیر. اوْنا گؤره کی قیلینجداراۏغلو غَرب دۆُشۆنجه‌لی بیر شَخص‌دیر وَ غَرب ایرانی سوسدورماق اۆچۆن اؤز سیاسَت‌لَرین تۆرکییه‌یه اِعمال ائتسه کی حَتماً ائده‌جَک، اوْندا بَللی اوْلاجاق بو بئینی بوْشلار نه‌قَدَر سیاسَت آنلاییرلار.
بهنام کیانی اجیرلی
