ترجمه ترکی شاهنامه فردوسی،طایفه «بهارلو» وجایگاه اوغوزخان در تاریخ ترک/پرویز شاهمرسی
_ترجمه ترکی شاهنامه فردوسی
می توان گفت ترجمه ترکی بهترین ترجمه شاهنامه فردوسی است. توجه ترکان به شاهنامه، پیشینه ای بسیار طولانی دارد. از میان شخصیتهای این حماسه، افراسیاب و رستم بیشتر از همه مورد توجه ترکان بودند. توجه به افراسیاب و تطبیق آن با «آلپ ارتونقا» و همچنین توجه به نیای سکایی رستم، از نکات مهم این ارتباط است. در قرن شانزدهم میلادی در زمان حکومت مملوکان مصر، شاعری به نام «شریف عمیدی» شاهنامه فردوسی را در 56 هزاربیت به ترکی ترجمه کرد. کار او تنها منحصر به ترجمه نبوده بلکه منابع تاریخی و ادبی مرتبط با این حماسه را بررسی کرده و تعابیر اسلامی مانند معراج پیامبر (ص) را به متن افزوده است. این ترجمه نمونه ای عالی از رویارویی دو زبان و مهمتر از آن دو اندیشة اجتماعی است.
«در دخمه بستند و گشتند باز ، شد آن نامور شیر گردن فراز».
«قزرلر قبرن آنک باغ ایجنده، تیررلر آنی اوجماغ ایجنده».
_طایفه «بهارلو»
بهارلوها طایفه ای از ترکان اوغوز هستند. زمانی که حکومت قره قویونلوها در ایران بوجود آمدند، بهارلو ها معروفترین طایفه تشکیل دهنده این حکومت بودند. بهارلوها پس از سقوط قره قویونلوها راهی خراسان و تیره ای از آنان راهی هند شدند. در سال 1512 فردی از این طایفه به نام سلطانقلی در «دکن» اعلام استقلال کرده و حکومت «قطب شاهیان» را بوجود آورد. فرد دیگر به نام محمدقلی نیز شهر حیدرآباد را بنیان گذاشته و پایتخت خود کرد. این حکومت تا سال 1687 دوام آورد. آنها در شهر دکن آثار برجسته ای از خود به یادگار گذاشته و نقش مهمی در گسترش اسلام ایفاء کردند.
_جایگاه اوغوزخان در تاریخ ترک
اوغوزخان شخصیتی است که منابع مکتوبی مانند «جامع التواریخ» و «شجره تراکمه» به آن اشاره کرده اند. اگرچه زندگی او ترکیبی از افسانه و داستان است ولی نقش مهم او در تاریخ ترکان این نتیجه را بوجود آورده است که یکی از دو شاخه مهم ترکان به نام او «اوغوز» نامیده شود. داستان اوغوزخان به دو صورت نظم و نثر موجود است. گذشته از جنبه های داستانی زندگی او، نکته مهم تأثیر او ترکیب قبایل ترک است. اوغوز خان 6 پسر داشت که به نام عناصر طبیعت نام گذاری شده بودند: 1- گون خان (سرور آفتاب) 2- آی خان (سرور ماه)، 3- اولدوزخان (سرور ستارگان)، 4- گؤی خان (سرور آسمان)، 5- داغ خان (سرور کوهستان) 6- دنیزخان (سرور دریاها). هر کدام از این پسران، صاحب چهار پسر شدند. این 24 نوه بنیانگذار 24 قبیله اوغوز شدند. اولاد سه فرزند نخست را «بوزاوخ» (صاحب تیر خاکستری) و اولاد سه پسر بعدی را «اوچ اوخ» (صاحب سه تیر) نامیدند. بوزاوخها چون در حومه یورت اصلی می زیستند به نام «دیش اوغوز» (اوغوزهای بیرونی) و اوچ اوخها به دلیل زندگی در درون یورت، به نام «ایچ اوغوز» (اوغوزهای درونی) مشهور شدند.این تقسیم بندی هم در منابع تاریخی مانند «جامع التواریخ» آمده و هم در کتاب «دده قورقود» به آن اشاره شده است.