ساختار 24 قبیله بزرگ ترک،دو شاخه مهم زبان ترکی و جغرافیای پراکندگی ترکان
_ساختار 24 قبیله بزرگ ترک
209 سال قبل از میلاد مسیح ترکان حکمرانی به نام «مته خان» داشتند. او فرمانروای «هیونگ نو» یا «هون» ها بود. به گفته «دوگین» او 24 تومان (10 هزار سپاهی) را در قالب 6 فرماندهی در اختیار داشت. این مورد تاریخی با شخصیت نیمه افسانه ای «اوغوزخان» در باورترکان نزدیکی دارد. اوغوزخان نیز 24 قبیله را بوجود آورده بود. او شش پسر بنامهای «گون خان»، «آی خان»، «اولدوزخان»، «گؤی خان»، «داغ خان» و «دنیزخان» داشت. هر کدام از این پسران چهار پسر داشتند و از مجموع این 24 نوه، قبایل مهم ترک بوجود آمدند. این 24 قبیله به دو شاخه «بوزاوخ» ها و «اوچ اوخ» ها تقسیم می شوند. سه پسر نخست اوغوزخان و فرزندانشان شاخه «بوز اوخ»(تیر خاکستری) و سه پسردوم و فرزندان آنها شاخه «اوچ اوخ» (سه تیر) را تشکیل می دهند.
_دو شاخه مهم زبان ترکی
زبان ترکی در سرزمینی پهناور میان شمال چین تا قلب اروپا پراکنده شده است. این زبان به دو شاخه مهم تقسیم می شود:
1- ترکی شرقی (ترکی جغتایی یا ازبکی) که شامل ترکی اویغوری (ادامه ترکی خاقانی)، ترکی قرقیزی و ترکی قزاقی می شود.
2- ترکی غربی (ترکی اوغوز). این شاخه شامل لهجه های ترکی ترکمنی، ترکی آذربایجانی، ترکی قشقایی و ترکی استانبولی می شود.
ترکی شرقی پیشتر از ترکی غربی به کتابت درآمده است. برای بیان تفاوت میان این دو شاخه، بیان جمله «اینجا جای ایستادن نیست» گویاست:
ترکی شرقی: «بو ترغو ییر ارماس». (بو دورقو یئر اولماز)
ترکی غربی: «بو تراسی ییر تکل». (بو دوراسی یئر دگیل).
_جغرافیای پراکندگی ترکان
ترکان بدلایلی بسیار دقیق و مشخص، چنان در عرصه قاره های آسیا و اروپا گسترش یافته اند که نسبت این گسترش نسبت به وطن اولیه آنها 10 به 1 است. یعنی ترکها در طول این جابجایی و گسترش عظیم، در مساحتی 10 برابر قلمرو اولیه خود گسترش یافته اند. شرقی ترین منطقه ترک نشین جهان، یاکوتسکی در روسیه و غربی ترین منطقه جمهوری خودمختار قاقائوز در کشور مولداوی است. شمالی ترین منطقة ترک نشین، شبه جزیره دمیرداغ (تایمیرتاد) در سیبری شمالی و جنوبی ترین منطقة ترک نشین نیز شهر فیروز آباد در استان فارس است. از شمال تا جنوب 8 هزار کیلومتر و از غرب تا شرق 17 هزار کیلومتر و وسعت منطقه متأثر حدود 25 میلیون کیلومتر مربع است.