معاوضه اراضی ایران و ترکیه در زمان رضاشاه و آتاتورک/دکتر توحید ملک زاده
با تشکیل سیستم جدید ایران ( کشور متمرکز سیاسی و …) و جمهوری ترکیه روند رفع اختلافات دو کشور سرعت بیشتری گرفت و با سرکوب سیمیتقو با همکاری ترکیه به اوج خود رسید. پس از این سیگنالهای مثبت از طرفین بود که رضاشاه اولین و آخرین سفر خارجیش را به ترکیه انجام داد و داستان حیرت وی از عملکرد نظام جمهوریت در ترکیه مشهور است.
کمیسیون تحدید حدود ایران و ترکیه در سال 1309 تصمیماتی گرفت که کاملا برد- برد بود. نصب میله های مرزی از شمالی ترین نقطه قلمرو ایران در ماکو به نام بورالان آغاز شد. ناحیه شمالی بورالان ماکو رودخانه ایست به نام قره سو که براساس اسناد کمیسیون حدود، سه چشمه آن مصب رود قره سو می باشد.
قره سو رودی در جنوب رود ارس بوده که منطقه واقع در رود ارس و قره سو، در ترکیه آرالیق نام دارد. منطقه قره سو در ولایت ایغدیر عثمانی قرار داشت که ادامه این منطقه، منطقه نخجوان می باشد.
منطقه ایغدیر و به تبع آن قره سو قبل از جنگ جهانی اول به اشغال روسها درامده بود و پس از جنگ به ترکیه عودت داده شد. در قرارداد ۱۹۲۱ قارص بین ترکیه و شوروی علاوه بر تایید حق ترکیه بر ایغدیر و به تبع آن نوار قره سو، تامین امنیت منطقه نخجوان در مقابل حملات خارج به ترکیه واگذار شد . بدین خاطر بود که در جنگ قره باغ اول، ارامنه علیرغم داشتن دست بالا، به سبب ترس از ترکیه نتوانستند به نخجوان حمله کنند.
در مرزکشی ایران و ترکیه در سال ۱۳۰۹، برای کمک به استقرار امنیت در دو کشور، دو دولت معاوضه قسمتهایی از کشورشان را توافق کردند. در این توافق قسمت شرق آغری داغ کوچک به ترکیه واگذار و در عوض قسمت قره سوی سفلی، مناطق مورد ادعایشان در قوطور خوی، باجیرگه (منطقه سئرو در غرب اورمیه) و منطقه داخل در اراضی اورمیه به نام عمومی دالامپر ( شمدینلی ترکیه) به ایران واگذار گردید.
