موقعیت زن در میان ترکان/پرویز شاهمرسی موقعیت زن در میان ترکان در طول تاریخ با فراز و نشیب همراه بوده است
موقعیت زن در میان ترکان در طول تاریخ با فراز و نشیب همراه بوده است. در دوران باستان زن موقعیتی ویژه در میان ترکان داشته اند. زنان در صلح و جنگ دوشادوش مردان بودند. در میان ترکان هرگز ازدواج با محارم از جمله خواهر و مادر وجود نداشته است. حجاب نیز در میان ترکان بسیار کمرنگ بوده و زنان آزادانه در اجتماع حضور می یافتند. به دلیل همین عدم محدودیت، اشعار عاشقانه در ادبیات اولیه ترکان کمتر دیده می شود. زنان ترک همواره می توانستند در هیئت حاکمه حضور داشته باشند. «تومروس» بانوی حکمران سکاها یکی از این نمونه هاست. پس از گرویدن ترکان به اسلام، بانوان ترک یا همان «خاتون»ها در قدرت حضور داشتند ولی در دورانی مانند غزنویان بدلیل تعصبات دینی، مسئلة حجاب پررنگتر شد. نمی توان انکار کرد که امتیاز فرزند پسر بر دختر در میان ترکان نیز وجود داشته است. میرخواند در کتاب «روضه الصفاء» چنین می گوید:
همه ترکان سرائی آفرینند، همه مه پیکر و زهره چینند
عروسان چون در جامه خوابند ، هژبرانند چون در پشت زینند.
_نقش «هومای» در دین باستانی ترکان
«هومای» دومین خدای نیرومند در خداپرستی اسطوره ای ترکان است. او وجودی زنانه و کارکردی کیفردهنده دارد. اکنون نیز در دشتهای سایان _آلتای در میان ازبکها و قرقیزها به عنوان محافظ خانواده و همه کودکان حفظ شده است. اگر تانری به آسمان ارتباط دارد هومای به زمین مربوط است. برخی هومای را «آفرودیت» نامیده اند. در اینجا یک جنبه اساطیری دیگر یعنی زن و شوهر بودن تانری و هومای وجود دارد. بدین ترتیب زناشویی زمینی حالتی الهی می یابد. هومای «الهه نگهبان» است که خانواده و نوزادان را پاسداری می کند.
