کۆردلر مشروطه یارادا بیلرلرمی؟
مشروطه سؤزجۆیۆ بوردا یازینی آیدینلاتماغا گؤره گلیبدیر. یوْخسا دؤنمله میللت مشروطه دن چوْخداندی کئچیبدیرلر.
یازینین اؤزۆنه کئچمه دن گرکیر بیر بالاجا کۆردلرین کئچمیشینه یاناشاق.
کۆردلرین ایندیکی پرۏپاقانداسینا باخمایاراق، الده اوْلان سندلر دئییرلر« کۆردلر هیندوستانلا ایندیکی پاکیستان آراسیندان ( کئشمیر هنده وریندن ) ساسانیلار چاغی ایلک تۆرنلرده رققاص کیمین بو شاهلارین باش کندی یئرله شن ایندیکی عراق آدلانان اؤلکه نین قوزئیینه گلیبلر. سۏنرالار کۆردلر قاراچی(قره چی) اوْلاراق اۏرادا آرتیبلار. دئمک اۏرادان ایندیکی تۆرکییه ، سورییه و ایرانا یاییلیبلار.
بۆتۆن سؤزلۆکلر کۆرد سؤزجۆیۆن «چۏبان » آنلامیندا گتیریبلر.
کۆردۆستان اوستانی ایراندا مین اۆچ یۆز اوْتوز یئدددی ده آذربایجانین بیر پارا توْرپاقلاریندا قورولوبدور.
ایندیده کۆردۆستان اوستانیندا چوْخلو کند و شهرلرده کۆردلرله تۆرکلر بیرگه یاشاماقدادیرلار. بونلاردان آرتیق گروسلا قوروَه بؤلگه لری تام تۆرک اوْلاراق بو اوستاندا یئرله شیرلر.
ایندی قاییداق گؤرک کۆردلر مشروطه یارادا بیلرلرمی؟ داها دوْغروسو ایندیکی دورومدا ایراندا چئوریلیشه باشچی اوْلا بیلرلرمی؟
اؤنجه گرکیر اۏ زامانکی آذربایجانلا ایندیکی کۆردلری اۆز-اۆزه توتوشدوراق(رو در رو مقایسه ائدک). اوْرتاق فاکتلارلا فرقلی فاکتلارین سایاق.
– اۏ زامان تبریز بۆتۆن آذربایجان باش کندی اوْلاراق اۏرتا دۏغونون دؤردۆنجو شهری سایلیردی. ایلک ایستانبول، سۏنرا تیفلیس، داها سۏنرا قاهیره و تبریز.
تبریز ممالیک محروسه ده بیرینجی شهرایدی.
– تبریز ایستانبول لا تیفلیس یوْلو ایله بیر باشا اوروپایا باغلانیردی.
– تبریز او زامان دۆنیانین نفت ساحه سینده باش کنددی اولان باکیلا یاخین ایلگی ده ایدی.
– تبریز دۆنیانینأن بؤیۆک چئوریلیش و دئوریلیش قایناقلارینا یاخین ایندی.
بیر یاندان سوسیالیست لر، سۏنرالار کومونیستلر تئزارلاری قالدیرماغا آیاغا قالخمیشلار. باشقا یاندان بیریتانییا باشدا اوْلماقلا اوروپا ایستهییردی عوثمانلی ایمیریاسین یئر اۆزۆندن قالدیرسین.
– باشدا تبریز اوْلاراق آذربایجان ممالیک محروسه یه گؤره ساوادلی ایدی.
– باشدا تبریز اوْلاراق آذربایجانلی دۆنیایلا آل-وئری باشقا یئرلره گؤره چوْخ ایدی. داها دۏغروسو تاجیری و باشقا دیللری بیلَنی چوْخ ایدی. بونا میثال فیرانسانین آنا یاساسین فارس و تۆرک دیلینه چئوریلیشین بیر تبریزلی تاجیر ائتمیشدی. هامان آنا یاسادان مشروطه آنا یاساسیندا اۆلگۆلنمیشدیلر(بارینمیشدیلار- اولگوبرداری).
– تبریز باشدا اوْلاراق آذربایجاندان أن آزی یۆزمین کیشی باکی نفت معدن و کرخانالاریندا ایشلهییردیلر. و أن آزی اللی – آلتمیش مین کیشی عوثمانلی دا یا تحصیل آلیردیلار یادا آل-وئرده ایدیلر.
– تبریزده دوققوزدان آرتیق مۆختلیف اؤلکه لرین کۏنسوللوغو وار ایدی.
– باشدا تبریز اۏلاراق بۆتۆن آذربایجاندا مۆختلیف اؤلکه لرین دینی مکتبلری( دینی میسیونئرلر) و خسته خانالاری وارایدی.
– تبریز ممالیک محروسه نین ایکینجی باش کندیدی. یانی شاه لارین یئرینده اوْتورانلار، تبریزده حؤکمت ائدیب، اؤیرهنن دن سۏنرا تهرانا گئدیردیلر.
چوْخ فاکتلار سایماق اوْلار. یازی اوزانماسین دئیه سۏنون کی فاکت ممالیک محروسه ده تۆرکلر چوْخونلوق اوْلاراق حؤکۆمت ده اوْنلارین ألینده ایدی. باشقا سؤزله، اؤلکه ده تپه دن دیرناغا دک أللری وارایدی.
ایندی گؤرک سایدیقلاریمین هانکیسی کۆردلرده واردی؟
اوْلسون کی؛
– کۆردلری ایندی اوروپایلا آمریکا دستکله ییرلر.
– کۆردلر ایندی یاخشی ساوادلانیبلار.
– دۆنیا مئدیالاریلا یاخشی ایلگی باغلایا بیلیرلر.
– حئساب-کیتابلی حیزبلری واردی.
– بونلاردان اۆستۆن ایندی بؤلگه گۆجلری واردی. بو گۆجلر اؤز ایزلرین بوراخاجاقلار.
منجه بونلارین هئچ بیری یا هامیسی بیر یئرده یئتمزلر کی، کۆردلر چئوریلیشه باشچیلیق ائتسینلر.
آما ایرانین فئدراللاشماغینا بلکه ده آیریلماسینا یاردیم ائده بیلرلر.
مهندس رحیم عباسی (اوجاق)