استان سنندج/اوشون_قوجای کتاب ده ده قورقوت تا گنبد اوشقون_بابای بیجارگروس
مقبره ی تاریخی”اوشقون بابا” یک اثر تاریخی مربوط به دوران امپراطوری سلجوق لار در بیجار گروس می باشد که آرامگاه پیری مرشد به نام” اوشقون بابا” بوده است؛ این اثر تاریخی منحصر به فرد با بیش از ۶ متر ارتفاع به صورت شش ضلعی بنا شده و عدد ۶ نیز یادآور اعداد و ارقام مقدس در نزد ترکان سلجوقی می باشد که در کتاب ده_ده_قورقوت نیز به کار رفته است؛نوع معماری اوشقون بابا و برج سازی بر روی مقابر شخصیت های دینی و سیاسی دلیل محکمی بر ارتباط این مقبره به عصر سلاجقه و حتی قبل از آن می باشد( اینجی دنیزیم،1393، : )
اوشون_قوجا در داستان های ده ده قورقوت:
در داستان دهم از کتاب ده ده قورقوت نام یکی از شخصیت های تورکان اوغوز به نام اوشون_قوجا را مشاهده می کنیم که دارای دو پسر به نام های سغرق یا ساغراق و اگرق یا آگراق بوده است:” در روزگاران اوغوز مردی بود به نام اوشون_قوجاUshun koja . اوشون قوجا دو پسر داشت. نام پسر بزرگش “اغرق Eghreq بود که جنگاوری شجاع و چالاک بود. او هر وقت دلش می خواست به بارگاه باییندیر خان می رفت. در بارگاه قازان(خان خانان)، هم راه هیچ خلوتگاهی به روی او بسته نبود.(ده ده قورقوت،داستان سغرق پسر اوشون قوجا،ترجمه عزبدفتری و حریری اکبری:250)
روزی که سغرق مانند همیشه نجباء اوغوز را نادیده گرفته و در صدر بارگاه نشسته بود. دلاوری از از اوغوز به نام ترس اوزامیشTers uzamish گفت:” هی! پسر اوشقون قوجا! مگر تا حالا گرسنه ای را سیر کرده ای یا برهنه ای را لباس داده ای؟ یا در جنگ ها دلاوری کرده ای و دشمنی را کشته ای که اکنون بر صدر نشسته ای؟.”(همان:251-250)
اغرق پسر اوشون قوجا شمشیرش را کشید و آن را بین خود و دختر گذاشت. دختر گفت:”شمشیر را بردار، مرا به آرزوی دلم برسان و خودت هم به آرزوی دلت برس! بیا همدیگر را در آغوش بکشیم!” پسر جواب داد:” دختر خیره سر! با شمشیر خود دوشقه شوم و هدف تیر خود و کمان خودم باشم، پسری نداشته باشم یا اگر داشته باشم قبل از ده سالگی بمیرد. اگر قبل از این که برادرم سغرق را نجات بدهم به فکر مراد دلم باشم” (ده ده قورقوت،داستان دهم – سغرق – 255)
در داستان مبارزه ی باسات با تپه گؤز نیز به نام اوشون_قوجا برخورد می کنیم که شرح این مبارزه به صورت مفصل در کتاب ده ده قورقوت ذکر شده است :”… در این مبارزه دلاوری مانند آلپ روستم Alp Rustemپسر دوزن Duzan کشته شد؛ قاراگون برادر قازان خان دلاوری چون اوشون قوجاUshun koja به دست تپه گؤز به قتل رسید و دو بردار پاک نهاد وی در دست او نابود شدند.(ده ده قورقوت،ترجمه عزبدفتری و حریری اکبری،1395: 217)
بنا بر مطالب ارائه شده و با استناد به حضور تاریخی طایفه ی بایندور و آوشار بعنوان یکی از شاخه های اصلی تورکان اوغوز در شهر بیجار، وجود مقبره ی تاریخی اوشقون_بابا در شمال بیجار، وجود مقبره ی باباگورگور در منطقه تورکنشین قروه [ با فاصله 90 کیلومتری از بیجار]، وجود ابنیه های تاریخی و مذهبی از عصر سلجوقلار در شهر یاسوکند و دیگر نقاط بیجار گروس ذهن هر مخاطب علاقمندی را به ارتباط هویتی اوشقون_بابای بیجار با شخصیتی به نام اوشون_قوجا در کتاب ده ده قورقوت سوق می دهد که جای تحقیق و مطالعه عمیق را می طلبد.
منابع:
1- عزبدفتری/فریبا، حریری اکبری/محمد، ترجمه ده ده قورقوت(باباقورقود)،نشر ابن سینا،تبریز،2535
2-فصلنامه تخصصی اینجی دنیزیم، مقاله ی” اوشقون بابای بیجار گروس را دریابیم”، بیجار،1393
خلیل مختاری نیا
