امانت زبان
خوانندگان عزیز شاید بهتر می بود تا این نامه ی زیبا را به زبان و خط تورکی اورخون(اولین، دومین و سومین خط منسوب به بشر) یا تورکی آزربایجانی با حروفات لاتین (که آن هم ریشه در تورکان ائتروتسک دارد) یا لااقل به تورکی با الفبای عربی مینگاشتیم اما صد حیف که ساختار مملکتی و نوع بینش ما تورکها زمینه های مانور روی دارایی های معنوی پدرانمان را نمی دهد با این تفاسیر چند دقیقه وقت گذاشتن و خواندنش خالی از لطف نیست این متن زیبا تقدیم شما فرهنگ دوستان میشود.
بخشي از وصيت نامه ي استفان نمانيا
: كودک عزيزم، از زبان خود پاسداري كن، همانگونه كه از وطن خود پاسداري مي كني.
واژه ها را مي توان از دست داد، چنانكه شهرها را، چنانچه سرزمينها و چنانچه جانها را.
(اما)از ملتي كه زبان، سرزمين و جان خويش را از دست داده است چه چيز باقي مي ماند؟ (او ديگر ملت نيست).
پسرم، هيچ واژه ي بيگانه اي بر زبان نياور. هنگامي كه واژه اي بيگانه بر زبان مي آوري بدان كه تو بر آن چيره نشده اي، بلكه از درون با خودت بيگانه گشته اي.
بهتر است كه بزرگترين و مستحكمترين شهرهاي كشور را از دست داد، تا آنكه كوچكترين و متواضع ترين واژه زبانت را.
سرزمينها را نه تنها با شمشير بلكه با زبانها نيز ميتوان فتح كرد.
آگاه باش كه تعداد كلمات به اسارت كشيده شده و از دست رفته، معيار سيطره ي بيگانگان است. حيات ملتهائي كه واژه هاي خويش را به ديگران مي بازند متوقف مي شود.
نازنين من، بيماري اي وجود دارد كه زبان را رنجور مي كند همانگونه كه تن را.
من اينگونه بيماري هاي عفوني و واگيردار را بياد دارم.
اين واگيرها بيشتر بر حاشيه هاي يک مردم اثر مي گذارد، جائي كه ملتي هم مرز با ملتي ديگر است، جائي كه زبانها با هم اصطكاک دارند.
من در جنگها از زبان، چونان سهمگين ترين جنگ افزار بهره مي برم.
من هم اين بيماري واگير و مرگ آور را در ميان زبان دشمن مي پراكنم و آن را سپر سپاه خويش مي سازم.
لشكريان و سرداران را به سرزمين هاي نيمه تصرف شده مي فرستادم و بيشتر شهرها را با زبان به چنگ آوردم تا با شمشير.
عشق من ، دو ملت مي توانند با هم بجنگند و يا در آشتي زندگي كنند، اما دو زبان هرگز با هم آشتي نميتوانند كرد.
دو ملت مي توانند در صلح و هارموني زندگي كنند، اما زبانهايشان تنها مي تواند در نبرد با هم باشد.
هنگامي كه دو زبان با هم تماس پيدا كرده و آميخته مي شوند چنان است كه دو سپاه در نبرد مرگ و زندگي افتاده اند.
تا هنگامي كه هر دو زبان به گوش آيد هيچ كدام نبرد را نبرده است.
اما آنگاه كه يک زبان بيش از ديگري به گوش رسد، آن زبان رو به پيروزي دارد.
جنگ پايان مي يابد، و زباني ناپديد مي شود. پس از ناپديد شدن يک زبان، ملتي نيز از بين مي رود.
فرزندم، بايد بداني كه جنگ زبانها، نه مانند جنگ ميان دو لشكر يك روز و دو روز، و نه مانند جنگ ميان ملتها يک سال و دو سال به طول نمي كشد، بلكه سده ها به درازا مي كشد.
اين زمان براي زبان برهه اي بسيار كوتاه است، به اندازه ي برهه اي يكي دو دقيقه اي از عمر انسان.
پسرم، بيماري واگير و مرگ زبان اين است كه تک تک مردم به زبان خويش پشت كنند، آنگاه خواسته يا ناخواسته زبان بيگانه را بپذيرند.
پس بهتر آنكه در همه ي جنگها و نبردها شكست خورد تا آنكه يک زبان را از دست داد. زيرا پس از مرگ زبان ملتي وجود ندارد. ملت تا هنگامي كه زباني دارد زنده است.
آدمي زبان مادري خود را به يک سال فرا مي گيرد و تا پايان زندگي آن را از ياد نمي برد، زبان بيگانه را در يكسال ياد مي گيرد اما يک ساله نمي تواند زبان مادري را از ياد ببرد و زبان بيگانه را بپذيرد.
كودك نازنينم ، ناهمزبانها را بپاييد، آنها مي آيند، پنهان مي آيند چنان كه نمي دانيد چگونه آمدند، در هر گام شما را تعظيم مي كنند، برايتان راه باز مي كنند.
در آغاز چون زبانتان را نمي دانند مانند سگها خودشيريني و چاپلوسي ميكنند.
ما هرگز نه مي دانيم آنها چه مي انديشند و نه مي توانيم بدانيم، زيرا هميشه خاموشند. كساني كه نخست مي آيند براي شناسايي مي آيند، آنها به ديگران مي گويند، سپس همه مي آيند.
شب هنگام در گروههاي بيشمار آرام مي خزند، مانند مورچگاني كه به قند دست يافته اند.
روزي شما از خواب بيدار مي شويد و خود را در چنگ زبان بيگانه گرفتار مي بينيد. گرداگرد شما را ناهمزبانان فراگرفته اند.
آنگاه در مييابيد كه ديگر دير است؛ آنگاه درمي يابيد كه آنها كر و لال نيستند، زبان، ترانه، آداب و رسوم و رقصهاي خود را دارند، غوغاگرانشان هياهو كرده، گوش را كر مي سازند.
اكنون ديگر آنها خواهش و چاپلوسي و دريوزگي نمي كنند، بلكه دست اندازي مي كنند، مي ربايند، به زور مي گيرند. و اينهنگام تو در خانه ي خويش بيگانه اي.
چاره اي نداري يا بايد با آنان به جنگ برخيزي و به زور بيرونشان بريزي يا خود خانه و كاشانه را رها كني.
به سرزمينهايي كه ناهمزبانها تصرف كرده اند نبايد لشكر فرستاد؛ لشكرهاي آنها خود مي آيند تا آنچه را زبان به چنگ آورده تصاحب كنند.
فرزند من، زبان از هر دژي استوارتر است.
هنگامي كه دشمن دژها و باروها را ويران ميكند نوميد مشو. خوب نگاه كن و ببين كه بر سر زبانت چه مي آيد.
اگر زبانت بدون خسارت پايدار ماند، بيم به خود راه مده.
جاسوسان و بازرگانان را به عمق درون شهرها و روستاهاي از دست رفته بفرست تا به دقت گوش فرا دارند.
هر جا كه واژه هاي ما پژواک دارد و هر جا كه واژه هاي ما هنوز مانند سكه زرين كهني در گردش است، بدان كه آن سرزمينها هنوز مال ماست، مهم نيست چه كسي بر آنها فرمان ميراند.
پادشاهان مي آيند و مي روند، كشورها و دولتها پاره پاره ميشوند اما اين، زبان و ملت است كه پايدار مي ماند.
بخشهاي جدا شده ي كشور و مردم تصرف شده يک روز دوباره به آغوش مادر زبان و ريشه ي خويش باز مي گردند.
اي ميوه دل، بدان كه جدايي سرزمين براي هويت ملي چندان خطرناک نيست، شايد تنها براي يك نسل خطرناک باشد و نه بيشتر.
ميوه دلم! هويت از نسلها و كشورها و شهرها، ديرپاتر و ماندگارتر است.
ملت در بند بيگانه، چونان آب پشت سد است، سر انجام روزي سد مي شكند و رودهاي كوچک به هم مي پيوندند.
زبان، آن آب است. آب هميشه آب است چه در پشت سد، چه در آن طرف. زبان، آن آب پر توانِ آرام و نيرومند است كه آهسته آهسته صخره ها را مي شكافد و ملت پراكنده را از پشت مرزها و سدها و صخره ها به هم مي پيوندد.
استفان نمانيا (وفات ١٢٠٠ميلادي) مؤسس سلسله ي پادشاهي نمانيچ و مؤسس كليساي ارتدوكس صربي است.
خاندان نمانيچ براي تكوين مليت صرب تلاشهاي زياد كردند و نهايتا توانستند در قرن دوازدهم شالوده مليت صرب و زمينه ي استقلال كليساي ارتدوكس صربي را فراهم كنند. وصيت نامه استفان نمانيا كه به «امانت زبان» مشهور است، در حكم منشور ملي صربها مي باشد. امانت زبان را كه هر از چند گاهي يكبار در روزنامه ها و مجلات صربستان چاپ ميشود ميتوان بر در و ديوار همه مؤسسات آموزشي و فرهنگي آن كشور ديد. نمانيا در اين نامه زبان را جوهره ي مليت مي داند.
ائلرومان طرلاناوغلو – حقوقدان
