آیا تاریخ دوباره تکرار خواهد شد؟
روسیه – اوکراین و جنگ کریمه
تزار روسیه نیکلای اول از بدو سلطنت روی سقوط قریب الوقوع امپراتوری عثمانی حساب باز کرده بود. او موضوع را در 1844م/ 1260هجری در مسافرتی رسمی به لندن با بریتانیا مطرح کرد اما با مخالفت مواجه شد.
روسها که هر دم منتظر فرصت بودند تا به نوعی باب عالی را با تمناهای خود تحت فشار قرار دهند در جلسه شورای اعظم جدید التأسیس سلطان عثمانی، در باره موقعیت اضطراری شور نمودند و تنها سه نفر از چهل و پنج عضوش به توافق با روسها رأی دادند. در استانبول تظاهرات و شورش هایی درگرفت. شیخ الاسلام، با تشویق وزیر جنگ عثمانی، اجازه نصب اعلامیه ای در مسجد، که اعلان جنگ علیه روسیه را واجب می دانست، صادر کرد. در حالیکه صدها عضو جامعه علما، که توسط گروه عظیمی از طلاب دینی پشتیبانی می شدند، بیانیه را تدوین کردند که از سلطان و شورایش می خواست به عنوان یک وظیفه شرعی دست به جهاد بزند!
با باز شدن تخاصمات بین امپراتوریهای روسیه و عثمانی، سرآغازی برای مرحله مقدماتی جنگ کریمه مهیا شد. تزار به ناوگان روسیه در سواستپول فرمان آماده باش داد. خود سواستپول صرفاً در فاصله صد مایلی سینوپ قرار داشت که استحکامات آن در برابر نیروی روسیه ناتوان بود. فرمانده تورک پیامی به استانبول فرستاد حاکی از اینکه شش کشتی جنگی بزرگ روسی به گشت در حوالی بندر پرداخته بودند و تقاضای قوای کمکی کرد. تورکها با اینکه فاقد حتی یک کشتی جنگی بزرگ بودند و از این رو ناتوان از مقاومت مؤثر، از تسلیم خودداری کرده و در واقع نخستین گلوله را شلیک کردند. در یک بمباران سهمگین روسی، کلیه کشتیهایشان به استثنای یکی غرق شد و در حدود سه هزار نفر تورک کشتار شدند.
کشتار سینوپ به عنوان حمله ای توسط روسها علیه قلمرو عثمانی، در پی حمله زمینی تورکها به آنسوی دانوب، در واقع یک عمل موجه جنگی محسوب می شد. در نتیجه فرانسه و انگلیس از تورکها حمایت کردند. در 27 مارس 1854م/ 1271هجری، امپراتور فرانسه در سنای خود حالت جنگ با روسیه را اعلان کرد. همزمان پیامی از جانب ملکه ویکتوریا، قطع مذاکرات با روسیه را به پارلمان اطلاع داد و روز بعد جنگ اعلان شد. دو هفته بعد تزار اعلان جنگ داد که جنگ «نه به خاطر چیزهای دنیوی» بلکه با «مأموریتی الهی» را راه کیش ارتدکس بود که انگلستان و فرانسه با سایر دشمنان مسیح علیه آن هم پیمان شده بودند.
نیروهای روسیه از دانوب سفلی عبور کرده وارد تورکیه شدند که بریتانیا و فرانسه بر اساس پیمانی جدید خود را متعهد به دفاع از آن ساخته بودند. آنها ضمناً یک پیمان انگلیسی ـ فرانسوی امضاء کردند که هدفشان از آن نجات قلمروهای سلطان و امنیت اروپا بود. این امر به صورت «موتور عظیم» جنگ کریمه در می آمد. در بهار 1854م/ 1271هجری یک ارتش عظیم روسیه از دانوب عبور کرده وارد قلمرو تورکیه شد و استحکامات مهم سیلیستریا را به محاصره درآورد. در همین حال نیروهای اعزامی از بریتانیا و فرانسه با پشتیبانی ناوگانهایشان در وارنا واقع در بلغارستان، بندر اصلی تورکیه اروپایی در دریای سیاه که بر راههای منتهی به بالکان مسلط بود، صف آرایی کردند. مقاومت تورکیه علیه تهاجم روسیه قدرت جنگی عثمانی را به ثبوت رساند. زیرا که نیروهای مدرنیزه نظم جدید اینک کارآمد شده بودند. سربازان آن در نبرد با الهام از اطمینان و احترام جدید نسبت به خود به تحرک درآمده صفات جنگی شان با روحیه ای شایسته جنگاوران مقدس گذشته آباء و اجدادیشان علیه روسیه شعله ور شد.
جنگ به شدت ادامه یافت و شکستی بر ارتش تزار وارد آورد که پایانی سریع بر نقشه هایش برای تورکیه در اروپا نهاد. تحمل جراحت غرور و ضربه ای که بر وجهه روسیه وارد آمد سنگین تر بود زیرا این ضربه نه توسط ارتشهای اروپایی، بلکه بواسطه شجاعت و قدرت تجدید حیات یافته سربازان مدتها تحقیر شده عثمانی با کمک چند افسر بریتانیایی وارد آمد. و بدین ترتیب جنگ کریمه با پیروزی تورکیه بر روسیه پایان یافت.
منصور جدی (یئل سویو)
