تپهگؤز حاقدا قیسا معلومات: (دده قورقود داستانی)
🖊شاهین مرادی
داستاندان معلومدور؛ «تپهگؤز» انساندیر. -انسانلیغی نهدن مشخص اولور؟ چوخ ساده جواب وئریریک: بو ناتاراز موجود، هم دوشونه بیلیر و هم دانیشا بیلیر.
تپهگؤز او عصرده، اؤزونه پئشه بولوب و چوبانلیق ائدیر. آنجاق اونون جنسیّتینی معلوم ائتمک اولمور. یانی بو عجاییب وارلیغین «کیشی» یوخسا «قادین» اولدوغو معلوم دئییل. آنجاق داستاندا بیر دفعه باساتا «سود قارداشی» دئییر. یونان میفولوژی و اسطورهلرینده اولان تپهگؤز، کیکلوپ پولیفم آدلانیر. او داستانلاردا دا «اودیسه»، کیکلوپون گؤزونه قصد ائدیب. اورادا دا کیکلوپ، اودیسهنی اله کئچیرمک اوچون، قیافه و گؤرکمجه اؤزونه اوخشار قارداشلارینی کؤمهیه چاغیریر. «هومر» ده اونو «دنیزلر تانریسی» و «سو الههسی» تقدیم ائدیر. دئمهلی اسطورهشوناسلیقدا- ساده دئسک داستاندا- تپهگؤزو، کیشی قیسمینده تانیتدیریر. تپهگؤز اؤزونو کیشی سانیر. آنجاق بو کیشینین یا بو ائرکهیین دیشیسی یوخدور! داستانلاردان آیدین اولان، کیکلوپلار نسلینده قادین یا دیشی یوخدور. داستانین اساس فاکتی دا بودور: تپهگؤز (پولیفم) تؤرتمک، آیریلارینین یارانیشیندا اشتراک ائتمک شانسیندان محرومدور.
آنجاق بیر سؤال دا یارانیر: بلکه تپهگؤز، آندروگین حسابلانیر؟ (یانی هم کیشیدیر و هم قادین)
بوتون ددهقورقودشوناسلار بو سؤالی جوابلاماقدان عاجیزدیرلر. آرتیق بیلگی وئرک: آندروگین، ایدهآل تانری تیپینین صورتیدیر. تپهگؤز ایسه اسطورهنین تانری ایله انسان آراسینداکی اولان فاصلهده اَیلهشیب قالان پرسوناژدیر. (پرسوناژ: بدیعی اثرده اشتراک ائدن شخص، صورت، تیپ و…). او تانریلارین قالیغیدیر. بئله دئسک یاخشیدیر: او تانریلارین توللانتیسیدیر. آنجاق هئچ جوره انسان دا اولا بیلمیر. تپهگؤز تانریدا دئییل، انساندا سادهجه اؤزگهسیدیر. تپهگؤزون آتاسی قونور قوجا ساری چوباندیر. آناسی ایسه سما پریسیدیر. بیر گون همن بو ساری چوبان «اوزون بولاق» آدلانان یئرده چیمَن پری قیزلارینین بیرینی زورلاییر. پری قیز قاناد چالیب اوچارکن: «چوبان، ایل تمام اولاندا، مندهکی امانتینی گل آل. آما اوغوزلارین باشینا بلا گتیردین» (دده قورقود داستانی- باساتلا تپهگؤز بویو) سؤیلهییر و گؤیلره اوچور. یونان میفولوژی و اسطورهلرینده بئله بیر داستان یوخدور. دده قورقود داستانینا گؤره، تپهگؤز «فوقالمخلوق»دور و سوی آغاجی یا شجرهسی کوسمیک دونیایا باغلیدیر. (کوسمیک: فضایی. فضایا عایید اولان). داستان دئییر کی دوز بیر ایل سونرا (9 آی یوخ!) پری قیز چوبانا امانتینی قایتاریر. بو امانت گؤزلری قاماشدیران و پاریلدایان بیر توپا اَت پارچاسیدیر. بونا دقت یئتیرک: «چوبان بو اَت توپاسینی گؤرنده تعجبلندی. گئری دؤنوب ساپاند داشینا توتدو. ووردوقجا بؤیودو. چوبان همین ییغناغی قویدو، قاچدی. قویونلارین آردینا دوشدو، سن دئمه، او زامان باییندیر خان بَیلرله گزمهیه چیخمیش. بولاغین اوستونه گلدیلر. گؤردولر کی بیر عجیب مؤجود یاتیر؛ باش- آیاغی بیلینمیر. چئورهیه آلدیلار، بیر ایگید آتدان ائنیب اونو ترپتدی، ووردو، ووردوقجا بؤیودو… آروز قوجا دا ائنیب ووردو، سیلکهلَدی، بیردن ماهمیزی همین موجودا توخوندو. بو اَت توپاسینین پردهسی ییرتیلدی. ایچیندن بیر اوغلان اوشاغی چیخدی. گؤودهسی آدام گؤودهسی، تپهسینده بیر گؤزو واردی…». (اوخوجونون ایشین سهل ائتمک اوچون همن داستانین سادهلشمیشین تقدیم ائتدیک.)
بورادا تپهگؤزون جنسیّتی بَللی اولور. اوغلان اوشاغیدیر. آنجاق بئله نظره گلیر: بو داها چوخ داستانین بدیعی طلبیدیر. یانی تپهگؤزله شئر سودو اممیش آروز اوغلو باساتی قارداشلاشدیرماق و برابرلشدیرمک فیکرینین تظاهرودور. پرینین امانتی نین باشقا فضالاردان یئره هوپموشونو و یونان تپهگؤزلری، یئر اوزونون ازلی اوغلانلاریدیر. یونان میفولوژی و اسطورهلرینده همن کیکلوپلار، دوغرو- دوزگون مسگرلردیر. (یانی مس قاب دوزلدیب ساتیرمیشلار). بورادا هفائستوس تانریسی ایله بیر ایلگی وار. (هفائستوس زئوس و هِرانین اوغلودور) چونکو هفائستوس دا دمیرچیدیر. آنجاق معلول اولدوغونا گؤره، آخساق دمیرچی حسابلانیر. (زئوس اونو یئره چیرپمیشدی).
بونو هامیمیز بیلیریک: مسگرلیک یئره کورهسینه عایید اولان پئشهدیر. آنجاق بو پئشهنین سوی آغاجی یا شجرهسی گؤیلردهدیر. ائله گؤیلردن توللانان یا گؤندریلنلرده یئرده مسگرلیکله مشغول اولورلار.کیکلوپلار گؤیلرین یئره گؤندردییی دمیرچیلردیر. زئوس اوچون ایلدیریم و شیمشکلری، یانی زئوسون سیلاحلارینی محض کیکلوپ پولیفملری دوزلدیرلر.