در کشوری زندگی میکنیم که نه تنها تحصیلکردگان فارس، بلکه حتی بسیاری از تحصیلکردههای ترک هم هیچگونه آگاهی درباره زندگی و آثار دو تن از نامآورترین شاعران آزربایجان یعنی سید عمادالدین نسیمی و مولانا محمد فضولی ندارند. این در حالی است که این شاعران سهزبانه آذربایجان، به هر سه زبان رایج روزگاران خویش یعنی تورکی، عربی و فارسی آثار جاودانهای خلق کردهاند و آثار فارسی آنها هم از لحاظ کمیت و هم از لحاظ کیفیت بسیار بالاتر از آثار بسیاری از شاعرانی است که زندگینامه و آثارشان در کتابهای درسی سطوح مختلف تحصیلی به خورد دانشآموزان داده میشود.
قبول دارم متونی که تحت عنوان تاریخ ادبیات ایران تدوین شدهاند و برخی از آنها علاوه بر اینکه مستقیماً در دانشکدههای ادبیات تدریس میشوند، منبع و مرجع تدوین کتب درسی مدارس هم محسوب میگردند، باید تحت عنوان تاریخ ادبیات فارسی گردآوری میشدند نه ادبیات ایران! ولی آیا آثار فارسی نسیمی و فضولی جزء ادبیات فارسی محسوب نمیشوند؟!
به راستی چگونه میتوان دلیل عدم معرفی این شاعران و آثار آنها را در کتابهای درسی مدارس و حتی دانشگاهها توجیه کرد؟ آیا جز این است که تنها جرم این شاعران، اهمیت دادنشان به زبان مادریشان و سرودن اشعاری به زبان تورکی بودهاست؟
شکی ندارم که اگر نسیمی و فضولی به زبان تورکی شعر نمیگفتند و از آنها فقط همین دیوانهای فارسی و عربیشان به جا میماند، امروزه نه تنها نامشان و آثارشان در متون درسی وارد میشد، بلکه همچون بنیاد سعدی، اکنون بنیادهایی به نام آنها تاسیس شده بود و حتی سایر نهادهای فرهنگی و حتی صدا و سیما شبانهروز به معرفی و تبلیغ آنها میپرداختند.
آری، تنگنظران قومگرا و نژادپرست نمیتوانند بپذیرند که کسانی که آن دیوانهای فارسی را ساخته و پرداختهاند، به همان صلابت و استواری دیوانهایی نیز به زبان مادریشان داشتهاند. ننگ باد بر چنین نویسندگانی که دم از آزادگی میزنند ولی کتابهای درسی مدارس را از نام شاعرانی آکندهاند که نژادپرستی، زنستیزی، چاپلوسی و مداحیهایشان گوش فلک را کر کرده است، اما شاعر آزادهای همچون نسیمی که جانش را بر سر آرمانش نهاده، از سوی آنها مورد سانسور و بایکوت قرار میگیرد.
شرم باد بر آنهایی که شعار دین و مذهب سر میدهند ولی حتی آثار شیعی و عاشورایی فضولی هم نتوانسته از حصار تنگ سانسور و بایکوت آنها بگذرد و به کتابهای درسی و متون دانشگاهی راه پیدا کند، آن هم تنها و تنها به این دلیل که این شاعر گرانمایه که برخی او را بنیانگذار سبک هندی در ادبیات فارسی و تورکی میدانند، دیوان اشعاری هم به زبان تورکی دارد!