سال 2018 تبریز و سال 2019 باکو پایتخت توریسم کشورهای اسلامی معرفی شده‌اند. شش‌ماه از 2018 سپری شد و علی‌اصغر الموسوی؛ مسئول تام‌الاختیار برگزاری تبریز 2018 در اعتراض به عدم تخصیص ریالی اعتبار به این مهم از سمت خود استعفا می‌دهد و شش‌ماه مانده به آغاز 2019 بودجه لازم برای برگزاری هرچه باشکوهتر این واقعه در باکو مهیا شده است. بودن یا نبودن حاکمیت ملی، مسئله این است.
علی‌اکبر صابر و معجزشبستری دو قله دست نیافتنی ادبیات روشنگر آذربایجان هستند. کتاب‌های صابر به زبان‌های مختلف ترجمه می‌شود و محصلان دوره ابتدایی، اشعار او را در کتب درسی خود می‌خوانند، کنگره‌های بسیاری در بزرگداشت وی برگزار می‌شود. کتاب‌های معجز زیرزمینی و مخفیانه چاپ می‌شود وتعداد کسانیکه به آنها دسترسی دارند محدودند. نام او در ادارات و مراکز رسمی و دولتی ممنوع است و مزارش هنوز برکسی معلوم نیست. عدالت نصیب‌اوو و چنگیز مهدی‌پور پدران هنر آشیقی آذربایجان هستند. حرمت و جایگاه عدالت در شهر و دیارش چیزی در حد و اندازه‌های خدایان یونان باستان بود و کارشکنی‌هایی که در برابر چنگیز قدعلم می‌کرد او را مجبور ساخت تا برای ادامه فعالیت‌های هنری تبریز را ترک کرده و به آن سوی رود هجرت کند. دکتر زهتابی و دکتر هئیت از جمله طلایه‌داران پژوهش در عرصه تاریخ، زبان و ادبیات آذربایجان در پنجاه سال گذشته‌اند. مجسمه دکتر هئیت در قبرستان باکو چشم هر بیننده‌ای را به خود معطوف می‌سازد و مسئولان دولتی نیز در برابرش ادای احترام می‌کنند. اگر نبود همت والای خانواده دکتر زهتابی شاید تا امروز مجتهدشبستریها آرامگاه زهتابی را با خاک یکسان کرده بودند. بودن یا نبودن حاکمیت ملی، مسئله این است.
ارک‌تبریز و گؤی‌مچید چنان تخریب شده‌اند که دیگر چیززی برای دیدن ندارند. موزه‌های این شهر چنان پراکنده و معلومات ارائه شده در آنها چنان تحریف شده‌اند که حتی ساکنان این شهر نیز سری به آنها نمی‌زنند. زیبایی و صلابت ایچری‌شهر و قیزقالاسی مسافرانی را که از اقصی نقاط جهان به باکو می‌آیند محو تماشای خود می‌کند. اگر کسی تنها چند روز به این شهر سفر کند کلی معلومات در مورد موزه‌ها و آثار تاریخی–فرهنگی آن شهر بدست می‌آورد و می‌تواند با تاریخ و فرهنگ این ملت آشنا شود. زنان ما حتی از وجود «روز جهانی زن» بی‌خبرند و زنان آنها هشتم مارس را برای خاطر آزادی زن مانند عید بزرگی پاس می‌دارند. همه ساله در بیست‌ویکم فوریه (روز جهانی زبان مادری) جمع کثیری از دوستداران زبان مادری در بوتای آذربایجان دستگیر می‌شوند، ولی اوتای علاوه بر بزرگداشت بیست‌ویکم فوریه، روز اول آگوست را نیز«روز ملی زبان مادری» نامیده‌اند تا مهمترین سند هویتی یک ملت در امان بماند. بودن یا نبودن حاکمیت ملی، مسئله این است.
هر روز صبح هنگام رفتن به نانوایی، مطلع می‌شویم که ساعاتی پیش جسد مردی را از درختان پارک شهرمان پایین آورده‌اند که شب قبلش خودکشی کرده است و ما روزمان را با این خبرهای تکراری شده آغاز میکنیم. بودن یا نبودن حاکمیت ملی، مسئله این است.
ابراهیم ساوالان