سولدوز ؛ تورک دونیاسینین پارلاق، زنگین و اَن اَسکی شَهَری
تورک دونیاسینین اؤزللیکله آذربایجانیمیزین أن أسکی شَهَرلریندن بیری سولدوز شَهَریدیر. بو شَهَرین سگگیزمین ایلدن آرتیق قدمتی وار. ” Solduz سولدوز، ” اوغلان آدی اولاراق، سو اولدوزو” (ستاره آب ) معناسیندا دا گلیب. عطارد سیاره سینین قدیم آدی “سولدوز / سو اولدوزو” دا یازیلیبدیر.
سولدوز “سؤزجوگونون طایفا آدی و ائتنوتوپونیم اولماقیندا هئچ شوبهه میز یوخدور، آنجاق اونون دوغرو آنلامی و معناسی سالتوک و سالتوس [ قورخماز سالدیران و قورخماز سالتورک / سالتوک ] آنلامی و معناسیلا باغلی اولا بیله ر. بونودا آرتیرمالییام کی اَسکی و اصالتلی تورک طایفالاریندان بیری سولدوس طایفاسی ایمیش. “ ائلخانلار دؤلتی نین چاغیندا بو طایفانین چوخلو آدلی سانلی آلپ_باشی و امیرلری واریمیش.”( همدانلی خواجه رشیدالدین، جامع التواریخ: 132)
سالتوک، سالجوک ( سالدیران )، سالغور، سالور، سلغور (سرباز/ جان آتان )، سلجوق ( سالدیران و قورخماز)، سالتوس، سالتوش، سَلدوز، سولدوز، سولدوس، سولدوش، ساققوس، ساققیز و… چوخلو سؤزجوکلر کی ” سال و سول “سؤزجوکلری اونلارین اؤنونده گلَیب و باشقا و درین آنلاملی اصطلاحلار یارادیب و تورک دونیاسینا پایلاییب. اونلاردان بیری ( سالدوز/ سالتوس/ سولدوز/ سولدوز )، سؤزجوگودور.
همدانلی خواجه رشیدالدین ” جامع التواریخ ” آدلی کتابیندا، تورک طایفالاریندان بحث ائدَرکن یازیر :” چنگیزخان چاغیندا تورک طایفالاری اؤزلرینه گؤره خان، یورت و باشی اوجالی خانلاری و تورک دولتلری ایچینده دیزیئرلری واریمیش. لکن چنگیزخان اونلاری مقهور ائدیب، یوخسا بو طایفالار [ تورک طایفلاری ] أن اَسکی چاغلاردان بَری چوخ اعتبار و آدلی_سانلی و دئیَرلی خاقانلارا و دولتلره صاحیب اولان بیر طایفایمیشلار.”( هَمَن، جامع التواریخ: 87)
خواجه رشید، تورک طایفلاری_نین آدلارینی یازارکَن ، “ایلدورخان” و “سولدوس ” طایفاسینا دا اشاره ائدیب و یازیر :” بو طایفا [ ایلدورکین طایفاسی ] سولدوس طایفاسی نین بیر بوداغیمیش.”( هَمَن: 136)
منجه ” سولدوس ” کلمه سی مین ایللرجه قدمتلی اولان بیر سؤزجوکدور کی ائتنوتوپونیم و تورک طایفاسی اولماقی_دا چوخ گؤجلودور؛ البت ” سواولدوزو ” اولماقینی دا اونوتمامالییق.
سوزومون سونوندا آرتیرمالییام کی آذربایجان دا اولان سالماس، ساققیز، سالتوس، گروس دا اولان آیتوس قالاسی، ساکالار( ساقالار ) و باشقا یئر آدلاری و ائتنوتوپونیملری؛ سولدوز ائتنوتوپونیمی ایلَن تاریخی ایلگیلَری اولا بیلَر.
قایناق: همدانلی خواجه رشید الدین، جامع التواریخ، تصحیح ائدَن ( بهمن کریمی )، اقبال انتشاراتی، تهران