عصبیت و مدنیت (انسان توپلولوقلاریندا عصبیت و مدنیت مسئلهسی) سیدمرتضی حسینی
ایلک باشدا بوتون حئیوانلاری یاشام طرزی باخیمیندان ایکی بؤلومه بؤلمک اولار؛ تک یاشایانلار و توپلو یاشایانلار. اؤرنکایچین قورد بیر توپلو یاشایان حئیوان، آما آیی بیر تک یاشایان حئیواندیر وهابئله. انسان دا بوتون غریزهیه باغلی اولان یؤنلردن (یئمک، ایچمک، یاتماق، قورخماق و س) باشقا حئیوانلارلا اورتاق بیر حالی وار؛ یعنی انسان دا بیر جور حئیواندیر، آما اسکی فیلسوفلارین دئدیگی کیمی«ناطق حئیوان». البته بورادا «ناطق» سؤزوندن مقصد سادهجه دیل نوطقو و دانیشماق گوجو دئییل، دوشونمک و ایچ نوطقو گوجودور. ایندی باخالیم کی انسان تک یاشایان بیر حئیواندیر یوخسا توپلو؟ و بو یاشاماق طرزی اونون غریزهسینده وار یوخسا اؤز یاشاماق طرزینی اؤز عقلی و دوشونجهسیایله سئچیر؟ آرکولوژی، تاریخ و سوسیولوژی بیلیملری کسینلیکله تاریخین هئچ بیر دؤنمینده هئچ بیر جوغرافیادا تک یاشایان انسانین اولماماغین بیزه اثبات ائدیر. قوزئی آذربایجانین آزیق کؤهولو و زنگانین ماهنشان بؤلگهسینده یئرلهشن قاطیرچی دربندینده اولان کؤهول کیمیکؤهوللرده باقی قالان انسان یاشامیاثرلری انسانین تاریخ بویو توپلو شکیلده یاشادیغین بیزه اثبات ائدیر. بس انساندا باشقا حئیوانلار کیمیاؤز غریزهسینده اولان حؤکمه تابع اولاراق تاریخ بویو توپلو یاشاییب و یاشاییر، آما سادهجه توپلو یاشاماق غریزهسینده توپلو یاشایان حئیوانلارلا فرقسیز اولسادا، یاشادیغی توپلومون سئچمهسینده اونلار کیمیتام اولاراق غریزهسینه تابع دئییل.
