میرزا محمود غنی زاده سلماسی از مشروطه خواهی تا استبداد فرهنگی/دکتر توحید ملک زاده
میرزا محمود غنی زاده سلماسی فرزند میرزا غنی در جمادی الثانی 1296ق در دیلمقان مرکز ولایت سلماس عصر قاجاری متولد شد. وی از جمله ژورنالیستهای دوره مشروطیت بود که در شهر ارومیه با همکاری چند تن از روشنفکران اورموی اولین روزنامه این شهر به نام (فریاد) را به دو زبان ترکی_فارسی منتشر کرد. در همین ایام منشی¬گری ستارخان را نیز به عهده گرفته نشریه انجمن و در سال 1327 ق نشریه فکاهی بوقلمون و شفق و محاکمات را در تبریز منتشر نمود. غنی زاده در سال 1328 ق نشریه هفتگی محاکمات را در تبریز منتشر نمود.
غنی زاده پس از عاشورای 1330 ( درگیری شدید و مسلحانه مشروطه خواهان آذربایجانی با روسهای اشغالگر) به عثمانی پناهده شد.
غنی زاده تا اواخر سال 1915 (1334م) در استانبول اقامت داشت. در این ایام تقی زاده به آلمان دعوت شده بود تا با حقوق ماهیانه دویست دلار تبلیغات علیه متفقین را آغاز کند. وی در برلن کمیته ملیون را تشکیل می دهد.
غنی زاده با ورود به برلن وارد دسته های باستانگرایی شد که گرچه در اوایل حول ضدیت با انگلیس و روس در آلمان گرد هم آمده بودند ولی بعدا وارد امور داخلی ایران شده و اساس شونیزم فارس حول ایرانگرایی را بنا نهادند.
غنی زاده در آلمان با کاظم زاده ایرانشهر، میرزا محمود اشرف زاده، محمدعلی تربیت، میرزا محمد قزوینی، سید محمد علی جمال زاده، ابراهیم پور داوود و سید حسن تقی زاده به فعالیتهای سیاسی و فرهنگی دست زده در نشر مجله کاوه همکاری می کند. این نشریه علاوه بر مشی سیاسی، مشی باستانگرایانه داشت.
مجله ایرانشهر در میزان سال 1302 برای بررسی تاریخ آذربایحان و اثبات اینکه آذربایجان از ترکان نبوده اند و رد هر گونه شبهه در ایرانی بودن آذربایجان در باب تاریخ دیرین آذربایجان وارد بحث “ایرانی – آذربایجانی ” شد که از سال 1298 شمسی روزنامه “ایران ” آن را براه انداخته بود. در همین یادداشت ها ایرانشهر ضمن درخواست کمک از یک یا چند نفر صاحب همت وحمیّت که عاشق ترقی و استقلال بوده باشند برای تآمین مخارج ترجمه و نشر کتاب مذکور از ارباب فضل و اطلاع نیز می خواهد هر چه درباره آذربایجان _ ولو چند سطر باشد _ در کتب معتبر مورخین شرق و غرب خوانده¬اند آن را با کمال دقت استنساخ کرده برای ما بفرستند. علاوه بر این ایرانشهر (ش2/س2/24 میزان 1302/ص95) از محققین و فضلایی که در خود آذربایجان اقامت دارند نیز می خواهد درباره زبانهایی که هنوز از قرار معلوم در بعضی از دهات آذربایجان معمول و زبانزد است که نه فارسی و نه ترکیست و حتمآ از بقایای پهلوی می باشد تحقیقاتی بعمل آورده مشروحآ بنویسند که این زبانها در کجا و از طرف کی ها تکلم می شود و نمونه کلمات این زبانها چیست؟
یکی از نخستین کسانی که این درخواست ها را اجابت کرد میرزا محمود غنی زاده سلماسی بود که علاوه بر انتشار رساله ای مستقل در پاسخ به روشنی بیگ – روشنی بگه جواب – در همان ایام (1924_1343) بخشی از کتاب تاریخ آذربایجان خود را که بر پاره ای از منابع ایرانی اسلامی و همچنین تحقیقات جدید اروپایی استوار بود برای چاپ ایرانشهر ارسال داشت. رضا زاده شفق به طبع رساله ” جواب به روشنی بیگ” اشاره می کند. ایرانشهر می کوشید در نفی ترکی گرایی آذربایجان شالوده تاریخی فراهم آورد ولی مجله آینده وظیفه طرح شرایط لازم برای وحدت و فارسی سازی همه ایرانیان به مثابه یک ملت را برعهده گرفت.
وی در دوره رضاشاه با مشاهده نتیجه عکس اقداماتش دئپرس شده به نوشته دکتر مهدی مجتهدی: چون وی از عدم پیشرفت کار کسل شد در 30 بهمن 1313 در 57 سالگی در تبریز درگذشت.