واژه «کند» به معنای شهر یا روستا؟و مفهوم «شب» در باور ترکان/پرویز شاهمرسی
واژه «کند» به معنای شهر یا روستا؟
«کند» در آسیای مرکزی به معنای شهر بوده است. نام برخی شهرهای این منطقه مانند سمیزکند، تاشکند، اؤزکند، یارکند، یئنگی کند و .. با این واژه ترکیب شده است اما همة ترکان اینگونه نبودند مثلاً در ترکان چگل واژة «اولوش» برای شهر بکار می رفت. اوغوزها «کند» را به معنای «روستا» تغییر داده و آن را به غرب آوردند. از آنجا که ترکان آذربایجان از گروه قومی اوغوز هستند، در آذربایجان «کند» به معنای روستا بکار می رود. در لهجة ترکی قپچاقی در مصر دوران مملوکان نیز «کنت» به همین معنا بکار می رفت. در ترکیه از واژة «کؤی» برای روستا استفاده می شود. ترک شناسان دربارة ریشة این واژه اختلاف نظر دارند. بهرحال مفاهیم شهر و روستا برای ترکان در طول تاریخ و در مناطق مختلف دچار تغییرات شده و حالت یکسان ندارند.
مفهوم «شب» در باور ترکان
واژة «گئجه»(شب) در میان ترکان باستان بسیار کم بود. آنها بیشتر از واژة «تون» Tün در ارتباط با مفهوم تاریکی استفاده میکردند. واژه گئجه هم وجود داشت امّا آنها نه «گئجه گوندوز» (شب و روز) بلکه «تون گون» (شب و روز) میگفتند. واژة «تون» همة شب را در برمیگرفت حال آنکه واژه «گئجه» یا صورت اصلی آن «کئچو» بیشتر در معنای شامگاه میآمد. «گئجه» در ترکان باستان، زمان خواب و رفتن به رختخواب بود. به غذای شب هم «گئجه آشی» میگفتند. ترکان باستان برای زمان خواب «کئچه» و برای شب گذرانی هم فعل «تونه مک» را بکار می بردند. واژة «گئجه» هم به معنای زمان میان غروب تا زمان خواب است.
دامداری
دامداری یکی از پایه های اساسی زندگی ترکان در تاریخ است. به همین دلیل نیز تأثیر فراوانی بر فرهنگ و زبان ترکی بر جای نهاده است. واژة «مال» در زبان ترکی دو معنای اصلی دارد: 1-حیوان چارپای بزرگ مانند گاو. 2- دارایی. البته در طول زمان معنای «کودن» را نیز به تبع معنای اول یافته است. این دو معنای اصلی دلیل آن است که زمانی ثروت با تعداد احشام بزرگ ارتباط داشته است. در زبان رومی نیز واژه Pecus و Peunia و همچنین واژگان Caput (سر چارپای بزرگ) با (Capitale) (سرمایه) در زبان لاتینی نیز به همین سیاق است.
دامداری
دامداری یکی از پایه های اساسی زندگی ترکان در تاریخ است. به همین دلیل نیز تأثیر فراوانی بر فرهنگ و زبان ترکی بر جای نهاده است. واژة «مال» در زبان ترکی دو معنای اصلی دارد: 1-حیوان چارپای بزرگ مانند گاو. 2- دارایی. البته در طول زمان معنای «کودن» را نیز به تبع معنای اول یافته است. این دو معنای اصلی دلیل آن است که زمانی ثروت با تعداد احشام بزرگ ارتباط داشته است. در زبان رومی نیز واژه Pecus و Peunia و همچنین واژگان Caput (سر چارپای بزرگ) با (Capitale) (سرمایه) در زبان لاتینی نیز به همین سیاق است.
