چرا پرچم شیر و خورشید را دوست ندارم؟
معانی مهمترِ کلمات و نمادها تابع زمان است هرچند که معانی نخستین از فرهنگ لغات پاک نمی شوند. مثلا نماد معروف سواستیکا در صد سال اخیر نماد نژادپرستی (فاشیسم) و نازیسم شده است در حالی که قبلتر نمادی مذهبی و یادآور تندرستی بود. مشابه آن، چهل سال پیش اصطلاحِ گوگل مفهومی ریاضی داشت ولی امروزه نمایانگر یک جستجوگر اینترنتی و شرکت معظم مربوطه است. همینطور، برخلاف صد سال پیش، امروزه «رفیق» در حزب توده و احتمالا برخی احزاب سیاسی مشابه، بیشتر یک اصطلاح سازمانی ست تا یک کلمهی عام به معنای دوست.
ضمن احترام به تاریخ، مهم نیست که نماد شیروخورشید تاریخ چند هزار سال از امپراطوریهای ساکن جغرافیای فعلی ایران را پوشش می دهد و چند امپراتوری ترک (که همتبار من هستند) با آن حکمرانی کرده اند. آنچه مهم است برداشت رایجِ کنونی از عناصر این نماد است. به تایید مراجع تخصصی (که در اینترنت فراوان و قابل دسترسند) در دنیای امروز شیر نماد پرکاربرد نظامی ها (آرمی) و محبوب ترین نماد (کوت آو آرم) خاندانهای سلطنتی ست. امروزه این نماد بیانگر تعلقات سلطنتطلبی یا نظامی گری ست. همین مراجع تخصصی می گویند شیر نماد شجاعت، صلابت، اقتدار و یک سری ویژگیهای دیگر است. این معانی و به تبع آن نماد شیر، علیرغم قابل تحسین بودن، هیچ سنخیتی با دموکراسی ندارند. اقتدار و صلابت بر آمده از نماد شیر به استبداد، دیکتاتوری، قدرت مطلقه و مفاهیم مشابه ختم می شود.
عده ای ادعا می کنند که نماد شیر و خورشید صرفا نمادی تاریخی ست و بیانگر تاریخ غنی ایران و امپراتوریهای جغرافیای ایران در فلان صد سال و بهمان هزار سال گذشته است. یعنی که ارتباطی با سلطنت طلبیِ پهلوی-محور ندارد. اگر اینگونه هم باشد باز خطرناک است چون باستانگرایی ای که خودش را در پرچم نشان دهد در جامعه چند ملیتی ایران که پر از مثالهای قتل عام و کشتار اقوام محلی توسط پادشاهان قدرتمندتر منطقهای ست به احتمال قریب به یقین بیانگر تمایلات فاشیسی ست و در نتیجه به سیستمی فاشیستی ختم می شود. صریح بگویم رگه های قدرتمند آن را در رفتار، صحبتها و نوشته های هموطنان گرامی که علیرغم علم به وجود نداشتن اصطلاح «پرشیا» در ادبیات رسمی سیاسی حاضر دنیا اصرار بر استفاده از آن برای معرفی ملیت خود دارند می بینیم. این افراد شیفتهی اقتدار تاریخی امپراتوری پرشیا هستند بدون اینکه علاقه ای به نقد واقعیتهای این موضوع داشته باشند.
و پرشین، و نقد نماد شیروخورشید از منظر دموکراسی آرامش ذهنی آنها را به هم می زند چون آنها برای التیام حقارت اجتماعی ناشی از شرایط موجود به آن اقتدار تاریخی متوهمانه پناه برده اند و آنقدر آن را لذتبخش یافته اند که سیاهی های تاریخ و دلایل سقوطها را نمی بینند. این نوع نگاه به فاشیسم ختم خواهد شد و جامعه ایران را به فلاکتی دیگر خواهد کشید اگر متوقف نشود. قطعا مردم اتنیکی غیر فارس بیشترین آسیب را خواهند دید.
از منظر نمادشناسی شیری که شمشیر در دست دارد نمی تواند دموکراسی به ارمغان بیاورد. جامعه ای که شمشیر در آن آنقدر اهمیت داشته باشد که نمادگونه به پرچمش رخنه کند آنقدر افراطی و خشن است که نمی تواند محل زیستن باشد چه رسد به بسط رفتارهای دموکراتیک. تفکرات دموکراتیک در جوامع نژاد پرست، استبدادی، اتوکرات، الیگارکیک و اسپرم-محورِ شمشیر به دست نمی تواند رشد کند.
با بررسی شخصیتهای پیشرو و تشکلهای طرفدار پرچم شیروخورشید (فارغ از تفاوتهای قابل چشم پوشی در جزئیات شیر و خورشیدشان) اطمینان نسبت ضد مردمی و ضد دموکراتیک بودن این نماد تبدیل به یقین می شود. سازمان تروریستی مجاهدین خلق و همه فعالین سیاسی سلطنت طلب و افراد وابسته به جریان اولتراناسیونالیسم در ایران طرفدار این نماد هستند. در افکار و رفتار هیچ یک از این هموطنان و حتی در رفتار شخص رضا پهلوی دموکراسی عملیاتی و نشانی از فاصله گیری از استبداد دوره تاریک قبل از انقلاب ۵۷ نمی توان دید هرچند که بعضا جملات پوپولیستی هم زده می شود. رضا پهلوی (دارای لیسانس علوم سیاسی) اگر دموکرات است بایستی در قالب حزب فعالیت سیاسی بکند.
استفاده از شیر و شمشیر در پرچم یا سفسطه توسط ذی نفعان بداخلاق است یا عین ساده لوحی توسط خوش قلبان کم اطلاع برای اجازه دادن به عده ای خود-سلطان-پندار برای ارضای غریضه های خود-برتر-بینی شان و طبیعتا رعیت سازی از سایرین. شاهد ماجرا حداقل بعد از اعتراضات اخیر خیلی داریم. در بین مبلّغین پرچم شیروخورشید (و شمشیر) افراد اسندلال-محور و قائل به ایران چند ملیتی ندیدیم. در سه ماه گذشته دهها ویدئو پخش شد از درگیریهای فیزیکی و کلامی طرفداران این پرچم با ایرانیهایی که شعارهای اتنیکی یا «مرگبر ستمگر» سر دادند. مبلّغین شیر و شمشیر هنوز که قدرت ندارند و هنوز که از سیستم قضایی کشورهای جهان اول می ترسند اینقدر خشن هستند وای به روزی که قدرت را به دست بگیرند و خودشان قاضی هم باشند.
خلاصه اینکه ترویج پرچم شیروخورشید ترویج فاشیسم، ترویج اقلیت سالاری (الیگارشی) و عقبگرد غم انگیز دموکراسی در ایران است.
دکتر جواد ملکانی – استاد دانشگاه های استرالیا
