قتل عام خوجالی؛ جنایتی علیه بشریت و پیروزی عدالت
قتل عام خوجالی یکی از فجیع‌ترین جنایات قرن بیستم است که در شب ۲۵ تا ۲۶ فوریه ۱۹۹۲ توسط نیروهای ارمنی و با مشارکت مستقیم لشکر ۳۶۶ ارتش شوروی در منطقهٔ قره‌باغ آذربایجان رخ داد. در این واقعه، ۶۱۳ نفر از جمله ۱۰۶ زن، ۶۳ کودک و ۷۰ سالمند به طرز وحشیانه‌ای قتل‌عام شدند. علاوه بر آن، ۱۲۷۵ نفر به اسارت درآمدند و ۱۵۰ نفر برای همیشه ناپدید شدند. این جنایت نه تنها یک حمله نظامی، بلکه اقدامی هدفمند برای پاکسازی قومی و ترور مردم بی‌دفاع بود.
پیش‌زمینه تاریخی جنایت
در اوایل دهه ۱۹۹۰، هم‌زمان با فروپاشی شوروی، نیروهای ارمنی سیاست اشغالگری خود را شدت بخشیده و با هدف الحاق قره‌باغ به ارمنستان، عملیات گسترده‌ای را علیه مناطق آذربایجانی آغاز کردند. شهر خوجالی به دلیل موقعیت استراتژیک خود و همچنین داشتن تنها فرودگاه منطقه، هدفی کلیدی برای اشغالگران بود. با محاصره کامل شهر از اکتبر ۱۹۹۱، راه‌های ارتباطی بسته شد و مردم تحت فشارهای شدید از جمله قطع آب، برق و مواد غذایی قرار گرفتند. سرانجام در شب ۲۵ فوریه، نیروهای ارمنی به همراه نظامیان لشکر ۳۶۶ شوروی، به خوجالی یورش بردند و یکی از بی‌رحمانه‌ترین قتل‌عام‌های تاریخ را رقم زدند.
اعتراف تکان‌دهنده ژنرال ارمنی به قتل‌عام خوجالی
در آستانه سالگرد قتل‌عام خوجالی، یک بلاگر گرجستانی مصاحبه‌ای را با ژنرال ارمنی لوان میناسیان منتشر کرده است که اعترافات تکان‌دهنده‌ای درباره این جنایت هولناک دارد.
در این مصاحبه، بلاگر گرجی از میناسیان می‌پرسد: «آیا در خوجالی حضور داشتید؟»
ژنرال ارمنی با افتخار پاسخ می‌دهد:
«خوجالی اثر من است. تعداد زیادی از ترک‌های آذربایجان را قتل‌عام کردم، حتی تعداد دقیق کسانی که کشته‌ام را به خاطر نمی‌آورم.»
وقتی بلاگر گرجی با نگاهی متعجبانه از او می‌پرسد که جدی می‌گوید؟ لوان میناسیان یادآوری می‌کند:
«فراموش نکن با یک ژنرال حرف می‌زنی!»
این اعتراف، بار دیگر چهره واقعی جنایات انجام‌شده در خوجالی را برای جهان آشکار می‌کند.
نقش روسیه و ایران در ادامه اشغالگری ارامنه
پس از اشغال قره‌باغ و قتل‌عام‌های متعدد از جمله فاجعه خوجالی، ارمنستان توانست بیش از ۲۰ درصد از خاک آذربایجان را با حمایت برخی قدرت‌های خارجی اشغال کند. روسیه که همواره به دنبال حفظ نفوذ خود در منطقه قفقاز بوده است، نقش کلیدی در تجهیز و پشتیبانی نظامی از ارمنستان ایفا کرد. لشکر ۳۶۶ ارتش شوروی که مستقیماً در جنایات خوجالی دست داشت، نمونه‌ای آشکار از این حمایت‌ها بود. حتی پس از فروپاشی شوروی، روسیه همچنان به ارسال سلاح‌های پیشرفته به ارمنستان ادامه داد و حضور نیروهای نظامی خود را در این کشور تقویت کرد.
ایران نیز که روابط نزدیکی با ارمنستان برقرار کرده بود، از راه‌های مختلف به ادامه اشغالگری قره‌باغ کمک کرد. ارسال سوخت، مواد غذایی و حتی تجهیزات نظامی به ارمنستان در سال‌های طولانی اشغال، بارها مورد اعتراض مردم آذربایجان قرار گرفت. ایران از این اشغالگری برای تضعیف آذربایجان و محدود کردن نفوذ ترکیه و جهان ترک در منطقه استفاده می‌کرد.
آزادسازی خوجالی و پایان اشغال قره‌باغ توسط ارتش قهرمان آذربایجان
پس از ۳۰ سال اشغال، در جنگ ۴۴ روزه قره‌باغ (سپتامبر-نوامبر ۲۰۲۰)، ارتش مدرن و فداکار آذربایجان توانست مناطق اشغال‌شده را از چنگال اشغالگران آزاد کند. در این جنگ که با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، پهپادهای تهاجمی و راهبردهای نظامی مدرن انجام شد، نیروهای مسلح آذربایجان موفق شدند بسیاری از شهرها و روستاهای اشغال‌شده، از جمله شوشا، فیضولی، زنگیلان، قوبادلی و کلبجر را بازپس بگیرند. خوجالی و دیگر مناطق بازمانده در دست تروریستهای ارامنه نیز طی عملیات آنتی ترور یک روزه ارتش آذربایجان بتاریخ ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۳ بطور کامل از لوث وجود تروریستهای داشناکستیون ارامنه پاکسازی شد. پس از این عملیات؛ ۱۵نفر از جمله آرکادی گوکاسیان، به‌اصطلاح”رئیس جمهور” سابق دولت ارمنی در قره باغ، باکو ساهاکیان، آراییک هاروتونیان توسط نیروهای امنیتی آذربایجان بازداشت و به باکو منتقل شدند.
روند محاکمه قضایی افراد مذکور ادامه دارد.
۲۰۴ سرباز ارتش آذربایجان در این عملیات ضد تروریستی به شهادت رسیدند. از میان نیروهای ارمنی ۳۱۰ نفر کشته و ۶۱۴ نفر مجروح شدند.
در دوره پس از عملیات ضد تروریستی ارتش آذربایجان، نیروهای روسیه به نام “نیروی صلح روسیه” که بر اساس بیانیه امضا شده توسط سران آذربایجان، ارمنستان و روسیه در منطقه مستقر شدند، به تدریج منطقه را ترک کردند.
این پیروزی نه تنها به اشغالگری ۳۰ ساله پایان داد، بلکه نشان داد که عدالت هرگز فراموش نمی‌شود و خون بی‌گناهان، از جمله شهدای خوجالی، بی‌جواب نخواهد ماند. آزادسازی قره‌باغ ثابت کرد که هیچ قدرتی نمی‌تواند برای همیشه یک ملت را در اسارت نگاه دارد و زمانی که ملت‌ها اراده کنند، سرزمین‌هایشان را بازپس خواهند گرفت.
نتیجه‌گیری
خوجالی فقط یک نام در تاریخ نیست؛ بلکه نمادی از بی‌رحمی، پاکسازی قومی و جنایتی است که هیچ توجیهی برای آن وجود ندارد. اعترافات لوان میناسیان و سایر فرماندهان ارمنی نشان‌دهندهٔ آن است که این قتل‌عام نه یک حادثهٔ جنگی، بلکه یک نسل‌کشی هدفمند بود. همچنین، نقش برخی کشورها مانند روسیه و ایران در ادامه اشغالگری قره‌باغ، نباید از نظرها پنهان بماند. اما حقیقت این است که تاریخ را ملت‌هایی می‌نویسند که برای آزادی و عدالت می‌جنگند، و ملت آذربایجان با آزادسازی قره‌باغ ثابت کرد که هیچ ظلمی تا ابد پایدار نمی‌ماند.
نویسنده: بابک ساسانیان
زمان مطالعه : 5 دقیقه