سفیدهای تهران، ترکهای روسیاه و سرخپوشان
تقریبا دویست سال پیش الکسی دو توکویل در کتاب «تحلیل دموکراسی در آمریکا» سه گروه جمعیتی آمریکا یعنی سفیدپوست مهاجر اروپایی، سرخپوست بومی آمریکایی و سیاهپوست آفریقایی را بدقت شرح داده که زمین و زمان در اختیار سفیدان است و سیاه و سرخ با آنکه هیچ چیز ندارند اما تفاوت فاحشی با یکدیگر دارند. سرخپوست بومی چون حس میکند روی خاک خودش قدم میزند و با آنکه هیچ چیز ندارد ولی هنوز غرورش را دارد. ولی سیاهپوست برده چون جایی برای پناه بردن و آفریقایی برای بازگشت ندارد، غرورش را باخته، تن به پستی و بردگی داده، تلاش فراوانی برای جوش خوردن با سفید انجام میدهد، ولی سفید او را قاطی آدم نمیکند. ولی سرخ هیچ تلاشی برای این درهمجوشی نمیکند و در نبردی نابرابر از پای درمی‌آید.
در موضوعاتی مانند تراکتور نیز سه گروه سفید، روسیاه و سرخپوش دیده میشود. گروه اول یعنی سفیدهای تهران، مالک زمین و زمانند و از داور بازی تا فدراسیون فوتبال و تلویزیون و رسانه همه چیز را در اختیار دارند. گروه دوم ترکهای روسیاهی هستند که حس میکنند جایی برای بازگشت و ملتی برای پناه بردن بدان ندارند، به هر پستی و بردگی تن داده و مدام بیانیه میدهند که «آبرویمان رفت، آنها از ما نبودند، ما خیلی خوبیم» ولی سفید تهران قصد بازی دادن به آنها را ندارد. گروه سوم سرخپوشانی هستند که مالک هیچ چیز نیستند، حتی باشگاهی که برایش میجنگند نیز حاضر به حمایت از آنها نیست ولی آنها میدانند که روی خاک خودشان قدم میزنند و پشتشان به ملتشان گرم است. پس غرور خود را از دست نداده و میجنگند، هرچند نابرابر.
مهندس ابراهیم رشیدی (ساوالان)
بوگون* رسول رضانین دوغوم گونودور. رسول رضا، یولداشی نیگار رفیع‌بیلی و اونلارین اوغلو آنار، آذربایجان ادبیاتی‌نین قیزیل عاییله‌لریندن حساب اولورلار. گؤی‌چایدا دوغولان رسول، ایگیرمی یاشیندا باکییا کؤچوب، باکیدا مکتب یولداشی عبداله فاروق واسیطه‌سیله ایله میکاییل رفیعلی، سلیمان رستم، مهدی حسین، صمد ووروغون، میکاییل موشفوق، علی ناظیم و میرزه ابراهیموف کیمی یازارلارلا تانیشیب، اونلارلا بیرگه آذربایجان یئنی ادبیاتی‌نین اؤنجوللریندن اولموشدو.
رسول نیگارلا ائله همن ادبی درنکده تانیشمیشدی. نیگارین آتاسی خودادات، رسولزاده دؤورونده صحیه ناظیری اولدوغونا گؤره، شوروی جلادلاری طرفیندن گولـله‌لنمیشدی. او حادیثه نیگارین یئددی یاشیندا باش وئرسه ده، ائله فاجیعه‌لر هئچ زامان رسول و نیگارین حایاتیندان اوزاق اولمادی. شوروی حکومتی تورک لاتین الفباسی‌نی کیریله چئویرنده، رسولون مکتب یولداشی فاروق بو سیاسته اعتراض ائتدی. فاروق اجباری اولاراق ساواش جبهه‌سینه گؤندریلدی و همن جبهه‌ده اؤلدو. رسول چوخ سونرالار دوستو ثابیت رحمان‌نین اؤلوم خاطیره‌سینه یازدیغی شعرینده، همن درنه‌یی، استالین امریله گولـله‌لنمیش میکاییل موشفوقو و باشقالارینی حسرتله یاد ائتمیشدی:
ایندی چؤرک دوکانیدیر او ایلک تانیشلیغیمیز،
ایلک حایات مکتبیمیز ایلک موباریزه مئیدانیمیز،
سئوینجیمیز، هیجانیمیز اولان یئر.
ایندی سن یوخ، موشفوق یوخ، فاروق یوخ،مهدی یوخدو.
تک نئجه قاییدیم او گونلره؟ نئجه کئچیم او یولو؟
ایکینجی دونیا ساواشیندا، رسول رضا بیر قوروپ سیاسی ایشچیلرله حربی مخبر(خبرنگار جنگی) کیمی کیریما گئدیب، او ساواشدان جانلی راپورلار یازیب، کیریم تورکلری‌نین باشلارینا گلن فلاکتی بئله‌جه‌سینه آچیقلامیشدی:
او یئرده‌کی سرین سولار چاغلایاردی دوپ‌دورو
ائللر گؤردوم کوله دؤنموش، چایلار گؤردوم قوپ‌قورو.
قوجا گؤردوم اَییلمیشدی سینه‌سینه آغ باشی
باجی گؤردوم، یئرده دیری باسدیریلمیش قارداشی.
آنا گؤردوم بیر گئجه‌ده قاراساچی آغارمیش
گؤیدن سوردوم: یای گونونده بولوددان قار یاغارمیش؟
کیریمدان باکییا قاییدان رسول رضا، بوتای آذربایجان‌ین تاریخینی ابدیلشدیرمک مقصدیله تبریزه گلدی. بوتایلی رضا دقتی‌نین کامئراسی، قاراباغین بیرینجی ساواشیندا باش‌وئرن جنایتلری و ایکینجی ساواشیندا سرگیله‌نن رشادتلری دونیایا یانسیتدیغی کیمی، اوتایلی رسول رضانین کامئراسی دا، بیر ایللیک مختار حکومتیمیزین ایمدادینا گلیب، قازانجلاریمیز و هیجانلاریمیزی ثبت‌ائدیب ابدیلشدیردی و ایندی میللی حکومتدن یادگار قالان فیلیملر و شکیللرین بیر چوخوندا رسول رضانین ایمضاسی گؤرونمکده‌دیر.
*98 مای 1910
مهندس ابراهیم رشیدی (ساوالان)
الو
سالام
بلی اؤزومم بویورون.
شاه گؤلویم نئجه سن ؟
سلام، به به، نه عجب؛ گون هاردان چیخیب آی بالا کاسیبلاری یاد ائله یبسن!؟
جانیمسان گولوستان باغی بیلیرسن خاطیرین منه چوخ عزیزدیر، یاخشی سان؟
یاشا قوربان اولارام، پیس دئییلم، آمما ائله ده تعریفیم یوخدو.
سن نئجه سن، نه خبر بوسویوق گونلرله؟
منده کئچینمه وارام ، قیش دوشندن، هاوالار سویویاندان آقاجلاریاتیب، پنجشبه، جوماگونو هردن بئش آلتی نفرگلیب دولانیب قاییدیب گئدیرلر .
گوندوزلر قارقالار گیج ائله ییر، گئجه لر پاخلا چی‌لار، بئش- اون گوندو ساعات اون ایکی دن اوطرفه چیراقلاری دا سوندورولر لاپ ظولمت اولور، قو وروسان قولاق توتولور. واللاهی هئیچ زاد منی قارانلیقلار کیمی سیخمیر، گئجه لر بوچؤللوبیابان یئرده تک لیک دن آزقالیر باغیریم چاتلاسین .
اوردا نه خبر؟
والله من ده سنه تای، من ده گؤردویون گولوستان باغی دئییلم کی سحردن آخشاماقدر آدیما ماهنی اوخویالار، آدیم دیللردن دوشمه سین، ایندی قدیمی آغاجلاریمی کسیبلر یئرینه اویان بویاندان اوچ دؤرت‌دنه قور قودوق آغاج گتیریب پاییز اولمامامیشدان گرک اوشاق کیمی آغاجی بله ییسن، مین رحمت او قاردون وطن لرین دده سینه، کولک اسمه میش آغاجین گؤتو دونور. یادینا گلردا بوردا منیم ائله آغاجلاریم واردیدی قیشی اصلان کیمی بوردا لوم لوت دایاناردیلار باهاردا یام یاشیل چیراق کیمی یاناردیلا گلیب گئدنین آغزی آچیق قالاردی .اصلن یادیمدادن چیخماز 1324 ده قیشین لاپ اوغلان چاغیندا توف دئییب گؤیده دونان گونلرینده سحرچاغی ساعات قاباغیندان فدایی لر دسته سی مارش اوخویا – اوخویا گلردیلر بورا، بوردا سان باشلاناردی ناهاراجان بی ریا گورولتو سسییله دانیشاردی شعراوخویاردی:
بسله نیر قلبیمده سونسوز حؤرمت، آذربایجانا
ایسترم دونیاده من، حوریت آذربایجانا
سانمایین اوز یوردومون اسرارینا بیگانه یم
من اونون سئودای عشقیندن بوجور دیوانه یم
شمعه بنزر، دوره سینده فیرلانان پروانه یم
قویمارام اصلا قویولسون میننت آذربایجانا…
سونرا رادیونو آچاردیلاردئینده:« دانیشیر تبریز» هامی نین توک لری بیز -بیز دوراردی، اوندا هریئرده رادیو یوخویدوکی جماعات گلردیلر بوردا رادیویا قولاق آسماغا، آخشاملار بیر عالم اولاردیکی گل گوره‌سن! هردن ده عاشیق حسین جاوان دسته سی ایله گلردی بورا ایی‌نَه سالماغایئراولمازدی.
کیشی ده بیر سس واردیدی، سس هااا آداما جان وئرردی، بوردا من ائله کیشی لر گؤرموشم، اینانمیرام بیرده اولارین تای تاپیلا. 1327 ده خرداد آیی‌نین بیری ایدی، فریدون آدیندا بیر کیشینی مأمورلار گتیردیلربوردا دارا چکسینلر، کیشی ده بیر اوره ک واردی داغلار کیمی ایپی بوینونا سالمامیشدان قاباق ال آتدی اوباغچا دان قیرمیزی بیر گول دردی تاخدی سینه‌سینه اوجادان قیشقیردی :«یاشاسین آذربایجان». من بیرسؤز دئییرم سن بیر سوز ائشیدیرسن واللاه توک لریم بیز – بیز دورموشدو، کیشی نین گؤزلرینده بیر ذره قورخو یوخویدو نامردلر ائله بیر اوغلانی بیزیم گؤزوموزون قاباعیندا دارا چک دیلر هله ده هر باهار گلنده من قان آغلارام، اه روزگاردی دا. سونرالاردا لاپ اوز به اوزوم ده شیکاری قهو ه سین آچدیلار آخشاملار عاشیقلار یغیشاردیلاراورا چال چاتلاسین وورپاتلاسین دوشردی ایشه، قارداش جانی من تبریزین عاشیقلارینین هامیسین بوردان گؤروموشدوم،
گولوستان باغی یادیمدان چیخمامیش اوردا، او دیک کوچه یادیوا گلر؟
هاهاها، هن بابا؛ اورانین آروادلارین چوخو سحر چاغی ایشه گلنده بوردان گلیب گئدردیلر.
بیرزامان تبریز- تبریز ائله بورا یدی دا، اوندا سن منیم حسرتیمی چکردین، پاساژ قاباغی بارونلارین مئیخانلاری، گجیل، اورتولوبازار، قوردمیدانیندان اوسته هیچ زاد یوخویدوکی. هله- هله سیزه طرف گلن اولمازدیر.
تبریزه گلن منه باش وورماسایدی جماعات دئییردیلر : «گولوستان باغین گؤرمه سن، ائله بیل تبریزه گئتمه میسن» .هانی اوگونلر؟ ایندی مندن ائله بیر قورو آد قالیر. سحردن آخشامجا بوردا قَووادلارین، اوشاق بازلارین، معتادلارین الینده جانا گلمیشم، دای گئتدی او گونلر شاه گؤلو جانی دردیم دئشیلمیشدی اوره ییم دولو ایدی، بتر باشیوی آغرتدیم .
سن آللاه تئز- تئز زنگ آچ .
هله اؤزون نئجه سن؟ عینالی دان زادان خبرین وارمی؟
عینالی‌دان دا هردن خبریم اولاردی بوزهرمار بورجلار(برج – گؤی دَلن) زادلار قاباغیمی‌کسندن دای قدیمکلرکیمی هرگون گؤره بیلمیرم، آما هردم مئساژلاشریق.
اه بابا اویازیغیندا هریانین سؤکوبلر اوچدن بیری قالماییب دای .اود دا بوگونلر چوخ واختلار خسته اولور شهرین توستوسو سینه سین ایشدن سالیب، گؤزلرین کور ائله ییب، دای اودا قدیم کی عینالی دئییل .
شاه گؤلو، گؤلوندن نه خبر؟
ساغلیق، تازا بیرخبریوخدو. گولوستان باغی ائله بیل باشقا زنگیم وارا ۴-۳ گون ایدی ساعاتا زنگ آچیردیم باغلانمیردیم پیغام گؤندرمیشدیم ائله بیل اودو، قوربان کسرم یئنه زنگ آچارام.
ائله سنین او گؤلونه قوربان اولوم، باشینا دولانایم اوره ییم آچیلدی ساعاتا دا مخصوص سالام یئتیر.
قوربانلارین اولارام سن ده گجیله سالام یئتیر.
آلو
کیشی ساعات سلام علیکم نئجه سن گول اوغلان؟
باغیشلاها بئواخت گؤتوردوم، گولوستان باغیلا دانیشیردیم اونوندا دردلرینین باشی آچیلمیشدیر بوراخانمیردیم. ناوار نه یوخ؟ یوخسان قاداسی!..
سن اؤل احوالاتیم دیرام دیر، ایکی آیدی نئتیم کسیلیب بوگون سحردن یولا دوشوب بیر آز بوندان قاباق ایمئیلینی گؤردوم.
قاردش جانی اوره ییم بیر تیکه اولموشدو دای قدیمکی لردئییل کی سن اوردان باخاسان من بوردان هرساعات ادی – باجی ائله یک، من ایل ایگیرمی دؤرد ساعاتی خارابام
جانین اوچون ایندی ایل یاریمدی کی مرمت اولمامیشام، بوماشینلارین توسدوسو، توز تورپاغی نفسدن سالیب، آز قالیرام بوغولام؛ یئنه سنین یئرین یاخشی دیر، بؤرکونو گؤیه آت، من لاپ تولامباردا
یاشاییرام. اؤزومده چوخداندیر یاددان چیخمیشام.
یوخ جانیم سن آللاه بوسوزلری دئمه، واللاه سن تبریزین گؤزوسن، ائله بوش بوشدا دورسان اوردا هااا، بیر دونیاسان .
کیشی تبریزلی لرین هامیسی مه‌مه یئیندن په‌په یئینه جه سنی تانیرلار، بارناوالی لار سندن اؤته‌ری اؤلورلر، سن تبریزده بیردانه سن .
دونن گئجه اوردا نه خبروارایدی؟ بوگون بوراگلن لردن بیرسؤزلرائشیدیم آمما یاخشی باشا دوشمه دیم. دئییردیلر دلی نم نمه بئله بیرزادلار.
هن دلی قوربانی دئیرسن، اونون فیکیریندن دونن گّئجه سحره دک گؤزومو یوممامیشام اوقدرآغلامیشام گؤزلریم آزقالیر پاتلاسین.
بوردابیر دلی قوربان واردیدی بیزیم او دالی کوچه ده قاردون وطنی (کارتن‌خواب) ایدی اوتوز ایلدیر گئجه لر اوردا یاتاردی محله نین آداملاریندان بیر خئییر گؤرمه میشدی گئدیب ایتلریلن، پیشیک لریلن دوست اولموشدو. بوآدام او اویان بویاندان بیر تیککه یاوان چوره ک تاپسایدی یاریسین وئرردی او حئیوانلارا، دونن گؤردون دا هاوانین دورومون دئیردیلر کئچن قیرخ ایلده تبریزده بئله بیر سویوق اولماییب، آخشامدان کولک ایدی، شاختا آدامین سوموک لرین کسیردی ساعات اوندان قار دا باشلادی یاغماغا منیم عقربه لریم آزقالیردی دایانا قوپ قورو قوروموشدوم، دلی قوربانی دا سویوخ بتر کیریخدیرمیشدی الیمدن ده بیر ایش گلمیردی، اؤز – اؤزومه دئیردیم بئله گئتسه قوربان بو گئجه دوناجاق، آللاه – آللاه ائلییردیم بیری قاپیسینی آچا هئچ اولماسا بو گئجه لیک دلی قوربانی آپارا ایچرییه فقط هردن اوسفئه گئده شور گؤز حاجی ناغی قولسوز ترکؤینه ایلن گلیردی پنجره‌نین دالینا باخیردی ناغییا ال ائلیردی گوله- گوله قویوردو گئدیردی، گؤروردو ها دلی قوربان آز قالیر دونسون!
آمما گئده باشی اصلن اوزونه گتیرمیردی گئجه ساعات ایکی میزانی ایدی عجیبه بیر صحنه گؤردوم او ایت لرکی قوربان اولارا چوره ک آتاردی ایکی سی گلدی، قوربانی گؤرن کیمی هره‌سی بیر طرفدن اوزلرین یاپیشدیردیلار قوربانا ایستیردیلر قوربانین جانین قیزدیرسینلار، بیر آزدا بوجور کئچدی صبح آذانیندان سونرا بیردن – بیره شاپپیلتی سسی گلدی باخاندا گؤردوم قوربان ایتلرین آراسیندان اوزو اوسته گلمیشدی یئره اینانماسان ایتلر باشلاری ایله قوربانی ایته لیردیلر اویان بویانا هی هورودولر ساعات اوناقدر بلدیه مأمورلاری گلدیلر قوربانین جنازه سینی آپاردیلار ایتلر باشی اوستوندن چکیلمیردیلر، سَحریسی لاپ اوول آدام داکی صحنه نی گؤردو یئنه همان حاجی ناعی ایدی سحر نامازدان سونرا گئدیرکؤکه آلسین قوربانین جنازه سین گؤردو بیر قارا پول آتدی اوستونه دئینه- دئینه چیخدی گئتدی .
باغیشلا سنینده اعصابینی خراب ائله دیم .
شاه گؤلو جانی ایستمیردیم سنی راحاتسیز ائله یم سوردون سوزگلیشی دئدیم .
هیچ اولماسا سنین یئرین یاخشی دیر، جماعات تکجه دلخوشلوغا گلیرلر اورا .
من گؤره‌نی بوشهرده واللاه باشقا ساعاتلار گؤرسه یدی بیر گونده دوام گتیرمزدیلر منیم اوزوم برک دیر. قدیم بوردان آیدان- ایلدن بیر ماشین کئچردی ایندی ماشین الیندن یئرده یوخدو آرواد بازلاری دا دئمه بو آرتش خییاوانی نین اوولینده بیر آروادین جیراسینللغین گؤروم دورسون، دورماق همین بیری آلیر قاباغینا، اوبیریسی جامین چکیر آشاغا چاغیریر، چیراق وئرن کیم، یوزنفر سیقنال چالیر، وانت دن توتدو مینی بوساجان ایستیر اونو قووزاسین، هردن بازار آغزیندان گؤزوم اوتو کشلره ساتاشلار بیلمرم آغلایام یا گولم؟.باشینی آغریتدیم .
یوخ جانیم، ساعات، شهنازدان، تربیت دن، قورد میدانیندان، دهقان مدرسه سیندن، دانیشسرادان، قاری کؤرپوسوندن، سامان میدانیندان… نه خبر؟ اولاریلان باغلانتین وار؟ سن آللاه هر هانسینی گؤرسن من دن بتر سالاملار یئتیراونلارا، رحمتلی نین اوغلو زمانه ائله خاراب اولوب کی دده نین بالادان خبری یوخدو، آیدان ایلدن بیر بیرلرینه یالاندان ایمودا، تلقیرامدا ایکی دنه ایستیکر گؤنده‌ریرلر یاواش- یاواش بیزده اولارا تای اولوروق، چوخداندیر هئچ بیریندن خبریم یوخدو، من بوردا ارکی تئز – تئز گؤرردیم اونوندا باشینا ایتین اویونون گتیریبلر.
دوره سینده پاساژ زاد دوزلدیبلر، اویان بویانین سؤکوبلر، یازیغین لاپ یارالی سین سالیب لار بیر دار – دودوک قفسه. اوچ -دؤرد ایل بوندان قاباق هردن بویلاناردیق بیر بیریمیزی گؤرمه یه، ایندی اونودا الیمیزدن آلیبلار .
سن اؤله سن بئله گئتسه ایکی- اوچ ایله دک هامیمیز یا آرادان گئده‌ریک یادا دالدا بوجاقدا خفه لنریک.
شاه گؤلو سن آللاه اوزوندن میغایات اول باشینی چوخ آغریتدیم درد چوخ، واخت یوخ، یورولدون دورگئت یات ایندی سحر آچیلار یئنه قارقالار تؤکولرباشین، ساغ اول کی زنگ آچدین .
ساعات باشینا دولانیم نیگران قالما سن شهرین تاریخی سن، سنه هئچ کیمسه ال وورانماز، هردن بیر دوربریندن اوچ – دؤرد دنه شکیل چک یوللا قوربان کسرم گئجه‌ن خئییرلره قالسین .
کریم قربانزاده
فعالین ملی مدنی آذربایجانی روز یکشنبه ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۱ همزمان با روز جهانی بیماریهای خاص و صعب العلاج جهت جلب توجه هر چه بیشتر افکار عمومی ملت آذربایجان و نهادهای حقوق بشری به وضعیت روزبه پیری اقدام به چاپ و نصب گسترده پوسترهای این فعال ملی مدنی محبوس در بند ۱۵ زندان مرکزی تبریز کردند.
” با زندانی کردن فرزندان آذربایجان نمیتوانید حقوق بر حق ملت آذربایجان را کتمان کنید.” ، ” ۱۸ اردیبهشت روز جهانی بیماریهای خاص و صعب العلاج ” و “جان روزبه پیری در خطر است ”
عناوین متونی است که بر روی تصویر آقای پیری نقش بسته است.
روزبه پیری که مبتلا به بیماری ” کرون معده ” می باشد با توجه به امکانات ضعیف بهداری زندان مرکزی تبریز، نه تنها امکان معاینات تخصصی مستمر را ندارد بلکه مسئولین زندان با مرخصی درمانی این فعال مخالفت کرده اند و برای تحت فشار قرار دادن هرچه بیشتر وی را به بند ۱۵ زندان تبریز (بند مختص زندانیان متادونی ) منتقل کرده اند.
این فعال آذربایجانی ۲۳ بهمن ماه ۱۴۰۰ در منزل پدری خود در ارتباط با حکم قطعی ۳ سال و ۸ ماه حبس تعزیزی صادره از طرف دادگاه تجدید نظر، بدون ارائه حکم قضایی بازداشت شده بود.
آقای پیری در دادگاه بدوی به اتهام “عضویت در گروه های مخالف نظام” بر اساس ماده ۴۹۹ قانون مجازات اسلامی- مبحث تعزیرات، و “فعالیت تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی ایران” با استناد به ماده ۵۰۰ همان قانون روبرو و مجموعأ به ۶ سال حبس تعزیزی محکوم شده بود. نهایتأ این حکم در دادنامه ابلاغی به وکیل وی اصغر محمدی، از سوی شعبه ۲ دادگاه تجدید استان آذربایجان شرقی به تصدی رئیس و مستشار علیقلی کریم زاده و سلیمان قبایلی به ترتیب به ۳ سال و ۸ ماه حبس تعزیری تقلیل یافته است.
روزبه پیری سردبیر نشریه دانشجویی تبریز، از موسسین تشکل دانشجویی “جمیعت اسلامی دانشجویان مستقل” و مترجم کتاب”سلطان محمد فاتح” پیشتر نیز بارها به دلیل فعالیت های مدنی، سابقه بازداشت محکومیت و زندان دارد.
.
اهداف گروه خبری آذتورک خبرلری:
سایت آذتورک خبرلری بطور روزانه و فعال اخبار و مطالب مربوط به حقوق‌بشر، آذربایجان، جهان تورک، مقالات و غیره… که در رسانه‌ها و سایت‌های دیگر کمتر به آنها پرداخته میشود را پوشش میدهد.
ما در این سایت بطور ویژه به اخبار و مسائل مربوط به آذربایجان‌جنوبی که همواره مورد استعمار و چپاول دو رژیم جمهوری اسلامی و پهلوی قرار گرفته می‌پردازیم. با اینکه تورک‌ها خدمات بی پایانی به ایران کرده‌اند اما رژیم‌های مذکور ملت تورک را به دلیل خواسته‌های مشروعشان بارها سرکوب کرده‌اند و این سرکوب ها همچنان ادامه دارد.
سایت آذتورک خبرلری صدای فعالین مدنی و حقوق بشری و مدافعان آزادی و دموکراسی ملت تورک و پاسخی به تبعیض‌ها و سرکوب‌ها علیه آذربایجان است.
سرزمین آذربایجان متعلق به ملت آذربایجان است و سرنوشت آذربایجان را ملت آذربایجان تعیین خواهد کرد. حق تعیین سرنوشت از ارکان اساسی ملت‌هاست و آذربایجان هم از این قاعده مستثنی نیست.
این سایت و گردانندگانش به هیچ سازمان سیاسی و غیرسیاسی وابسته نیستند. از شما خواهشمندیم، سایت ما را به دوستان و آشنایان خود معرفی کنید و با ارسال فیلم و خبر ما را یاری نمایید.
گله‌نک، تبریز و باکی
گله‌نک [سنت] باجاسيندان باخاندا بونلاري گؤروروک: باکي، يوٍنگوللوکدن گؤيه ميللَنميش چرپلنگه [بادبادکه] اوخشايير، تبريز ايسه آغيرليقدان پاليچيغا اوتورموش گمييه. قوزئيده آسقيراق گليرکن ساغلامليق دئمک، قاپي کانداريندا [آستاناسيندا] گؤروشمکدن چکينمک، گونون فالينا دريندن اينانماق آلداتماسين بيزي. بونلارين گله‌نه‌يه دخلي يوخدور، سووئت توتاليتاريزمي‌نين تالاديغي ديني آيين‌لرين يئرينده اوتورموش دئفورمه آيينلردير بونلار. سونوج آيديندير: قوزئيده گله‌نک بوشلوغو نه قده ر کي يئني دوشونجه‌لره يول آچير، بير او قده‌ر هر نه‌يي آنلامسيزلاشديرير. مدرنيزم گله‌نه‌يين ايشيغيندا يئنيدير.
بو تايدا ايسه گله‌نک، اوجو ايتميش يوماق کيمي تکجه الآياغيميزا ساريلمير، بئينيميزه دولاشير. بيزده هر بير يئني دوشونجه، هر بير يئني ايجتيماعي آخيم، و هر بير يئني فئنومئن، واختيندان اؤنجه اؤلوشگه‌يير. بونلار، دوٍنيوي [عرفي] و فقهي مانعه‌لرين ايچيندن کئچه‌کئچه “يئني” اؤزه‌لليک‌لريني ايتيرير. اويونجاقلارين [اسباببازيلرين] اوشاقليقدا لذذتي وار، بؤيويورسه‌نيز لذذتدن دوشور. يئنيليک، واختلي‌واختيندا يئنيليکدير، واختي اؤتورسه باياغيلاشير. فتوآپارت [عکاسي دوربين] گلير، اونا قارشي چيخيريق، سينما گلير يئنه بئله اولور، ويدئو گلير يئنه بئله اولور، کروزنا چاناغي [ماهواره آنتني] دا بئله. سونرا ايللر بويو موباريزه آپارديقدان سونرا اونلارين دَبدن دوٍشدويو بير واختدا اونلارلا راضيلاشيريق. بوردا هرنه‌یین کؤهنه‌سی دوغرودور، هر بیر أسکی فئنومئن اؤزگون[اوریژینال]دیر.
پول ريکورين دئدييينه گؤره، «بيز کوٍتلهنين کئچميش يادداشيني [حافيظه‌سيني] اونلارا قايتارديقدا گله‌جه‌يي ده اونلارا تاپشيريريق. اونلاري يئنيدن زامانين آخارينا قايتاريريق.» زامان سووئت دؤنمينده دايانميشدي. سووئت حؤکومتي طبقه‌سيز بير توپلوم ياراتماق ديله‌يي ايله، تاريخين ديشيندا حرکت ائديردي. باخين! باکيدا ايندي کوٍتله، «آن»لاردا ياشايير، نه کئچميشله يئترينجه ماراقلانير، نه ده گله‌جک‌له ايشي وار. اونون گله‌جه‌يه ماراغيني تکجه بئله يوزماق اولار: ائرته‌سي گون قازاناجاغيني بو گون خرجله‌يير. بونون بير آنلامي دا کئچميشين ابدي کئچديييني گومان ائتمک‌دير، گله‌جه‌يين ده گلمه‌يه‌جه‌ييني. حالبوکي کئچميش هئچواخت کئچيب گئتمير، بيزيم کيم‌ليييميز ايسه کئچميشي «تاريخ و تحکيه [داستان]» دونوندا نئجه روايت ائتمه‌يييميزدن آسيلي‌دير. تاريخ و تحکيه بيزيم کيم‌ليييميزي اولوشدورور، روايت ايسه يالنيز ديلده گئرچکلشير. بوردا البته ديل بيزيم داديمزا چاتا بيلردي، چاتمير. چونکي بوتايدا گله‌نک وارسا ديل يوخدور؛ اوتايدا ديل وارسا گله‌نک يوخدور.
گله‌نک، تبریز و باکی/ ایواز طاها
اکثر دوستان تبریزی، دبیرستان فردوسی آن شهر را «قدیمیترین و بهترین دبیرستان تبریز» میدانند و نام تحمیلی آن مدرسه به بخشی از سوابق تحصیلی، خاطره و حافظه تبریزیها تبدیل شده است.
نام واقعی این مدرسه که با کمک فرهنگیان و خیرخواهان آذربایجان در سال 1295 احداث شده، مدرسه محمدیه بود که بعد از مدارس رشدیه و مدرسه دولتی مظفریه و در کنار مدارس حکمت، تمدن و مدرسه دولتی فیوضات از مدارس قدیمی آذربایجان است. محل اولیه این مدرسه یک خانه اجاره‌ای در کوی سیرخاب بود و پس از یکسال به خانه فرمانفرما در کوی شیشگیلان منتقل شد و سال 98 به عمارت حاج حسین معمار انتقال یافت.
این مدرسه از همان روزهای اول نقش موثری در وقایع تبریز و آذربایجان داشت. رحیم رئیس‌نیا در شماره 18 مجله گفتگو مینویسد که روز دوم قیام شیخ محمد خیابانی شاگردان و کادر آموزشی مدرسه محمدیه به بازار تبریز آمدند و بازار را به حالت تعطیل درآوردند که به منزله اعلان آغاز قیام خیابانی بود. عمده علت فعالیت سیاسی شاگردان آن مدرسه حضور معلمانی مانند فیوضات و تقی رفعت در آن مدرسه بود. تقی رفعت، سردبیر تجدد و از نویسندگان اصلی آزادیستان، ضمن تدریس در آن مدرسه سرپرستی انجمن «ادب» آن مدرسه را نیز برعهده داشت که هر ماه یک شماره از طرف هئیت محصلین متوسطه تا شکست قیام خیابانی منتشر میشد.
کسان زیادی برای بقای این مدرسه غیردولتی، خون دلها خورده و برخی از مقامات دولتی نیز گاهی به کمک آنها شتافتند. بطوریکه سال 98 با کمک سپهسالار اعظم، والی آذربایجان، قسمتی از عوارض دریافتی از بار، مسافر و کالاهای تجارتی و کشتیرانی دریاچه اورمیه به فرهنگ آذربایجان اختصاص یافت و باعث استحکام بنیان مدارس محمدیه، رشدیه، حکمت، تمدن و مدرسه دولتی فیوضات شد و سال 1299 مدرسه محمدیه به حیاط صندوقخانه (از عمارتهای حرمخانه) منتقل شد که با انتقال به عمارت حرمخانه و احداث بناهای بعدی، مدرسه دارای ساختمان نسبتا آبرومندی میشود. یعنی ما ملتی داشته‌ایم و منابعی که به وقت نیاز دستمان را میگرفتند.
خرمگس‌های معرکه، ده سال بعد از احداث نام این مدرسه را به مدرسه متوسطه دولتی و در بیستمین سال تاسیس‌اش، به دبیرستان فردوسی تغییر دادند، تا نسل بعدی ما را به دلخواه خود تغییر دهند و بعدها دریاچه‌ای را که عوارض کشتیرانی‌اش ناجی مدارسمان بود، کشته شد و نام یک شاعر بیگانه با خاطرات نوجوانی طیف زیادی از تحصیل‌کردگان تبریز گره خورد.
تقریباً تمامی رهبران اصلی نخستین جنبش کمونیستی ایران از آذربایجان و خواستگاه قومی شان ترک بود . افراد برجسته ای مانند اسدالله غفارزاده ، حیدر خان عم اوغلی ، جعفر پیشه وری، کریم نیک بین ، حسین شرقی ، علی شرقی ، آقا بابا یوسف ، محمد آخوندزاده ، سلام اله جاوید ، علی سرتیپ زاده و ابراهیم علیزاده همگی آذربایجانی بودند.
البته دو نفر سلطانزاده و اردشس آوانسیان نیز اگر چه به لحاظ خواستگاه قومی ارمنی بودند اما آن دو نیز از آذربایجان برخاسته بودند . سلطانزاده متولد مراغه بود و اردشیر آواسیان نیز زاده تبریز بود . از بین کل این رهبران کمونیستی تنها دو نفر محمد دهقان و محمد حجاری به لحاظ خاستگاه قومی فارس بودند.
محمد دهقان زاده کاشان بود و در 1307 ش از سیاست کناره گیری کرد و زندانی نشد . اما محمد حجاری زاده تهران و حروفچینی بود که در 1309 در زندان رضا شاه کشته شد.
قبل از ورود 53 نفر که به نسل جدید کمونیستها معروف شدند نسل قبلی که در دوره رضا شاه زندانی بودند اکثراً(تقریبا 80درصد) از آذربایجان بودند . افراد شاخصی مانند یوسف افتخاری ، رحیم همداد ، شرقی (حسین و علی) ، محمد انزابی ، سید جعفر پیشه وری ، اردشیر آوانسیان ، دکتر جاوید که سالها از عمر خود را در زندان رضا شاه گذراندند همگی آذربایجانی بودند . البته زندانیان شاخص دیگری مانند هایم که در زندان رضا شاه کشته شد سید محمد تنها ، عباس گاندی ، ابوالقاسم اسدی ، نیک روزی ، عاصمی و مسنن که همزمان زندان مخوف رضا شاه را تجربه کرده اند خاستگاه قومی شان متأسفانه مشخص نیست که آیا ترک بودند یا نه ؟
اما وقتی گروه 53 نفر که در اردیبهشت ماه 1316 به زندان افتادند رهبر برجسته شان تقی ارانی زاده تبریز بود . اکثر آنها به ترتیب زادگاهشان تهران ، تبریز و گیلان بود . دست کم ده نفر از افراد 53 نفر نیز خاستگاه قومی شان آذربایجانی بودند .
علت اینکه بیشتر اعضای 53 نفر فارسی زبان و غیر از منطقه آذربایجان بودند بخاطر این بود که چون اکثر جوان و از دانشجویان دانشگاه تهران بودند که به دور مجله دنیا و تقی ارانی جمع شده بودند.
از آنجا که تبریز (در مرتبه بعدی رشت) مرتبط با تحولات قفقاز و عصر تنظیمات عثمانی داشت در واقع به عنوان دروازه ورود ایران به دنیای مدرن و متجدد بود.
علی مرادی مراغه ای
شعار؛ آزربایجان بیر اولسون
مرکزی تبریز یا تهران اولسون؟
بعضی شعارها نیز همانند بعضی داروهای خاص عوارض جانبی دارد.
از جمله یکی از این شعارها «آزربایجان بیر اولسون، مرکزی تبریز اولسون» می باشد.
از مهمترین عوارض منفی این شعار و البته یکی از اساسی‌ترینش اینست که، همگی ما انتظارات بجا و نابجا از دایره حاکمیت جمهوری آذربایجان داریم و معروف است حیدرخان عمواوغلو سایه به سایه‌ی احمدشاه قاجار به اروپا می رود و در طبقه زیرین اتاق محل اسکان احمدشاه در هتل، منزل اختیار می کند و بعد برای احمدشاه پیام می فرستد؛ که اگر:«پول برای من پرداخت نکنی، اینجا پیستون منفجر خواهم کرد».
درست مانند این حادثه؛ فعالان حرکت ملی آزربایجان انتظار مشابه از دایره حاکمیت و مخصوصاً از شخص الهام علی‌یئو دارند. حتی بنده شاهد هستم فعالانی در خارج طلب خانه دارند و مایل هستند رئیس جمهور آذربایجان با تاج گل در گمرگ ها حضور یابد و از این فعالان استقبال بکنند؟!؟!؟!؟ و ده ها اظهارات و انتطارات از این دست…
روانکاوی این انتظارات ما را سوق می دهد که این سوال را مطرح بکنیم؛ از لحاظ حقوقی رئیس جمهور ما، رئیسی و خامنه ای می باشند؛ چرا در برنامه های زنده در شبکه های اجتماعی و حتی در برنامه های تلویزیونی حرکت ملی آذربایجان جنوبی، رئیس جمهوری ایران در امنیت کامل است و برای رئیس جمهور آزربایجان از صفر تا صد سخنان دور از عفت کلامی و اخلاقی عنوان می گردد؟
همانطور که در مطلع این یادداشت عنوان کردم این از عوارض جانبی یک شعاری است که باید تغییر جدی داده و آن را تبدیل به «آزربایجان بیر اولسون، مرکزی تهران اولسون» بکنیم.
چون خواسته های سیاسی و حتی اقتصادی ما توسط خامنه ای و رئیسی در تهران بلوکه شده است، نه توسط الهام علی‌یئو در باکو.
همزمان که الهام علی‌یئواعلام کرد که:« ایران در زمان جنگ به خطوط ترانزیت ارسال تسلیحات به ارمنستان تبدیل شده بود، تروریست حادثه معروف گنجه در ایران پناهنده شده و علیرغم درخواست ما، ایران از تحویل آن جانی به ما خودداری مینماید!؟ ». اجرای یک برنامه در شبکه های اجتماعی و تحقیر شخص رئیس جمهور آذربایجان برازنده یک آذربایجانی نیست. رئیس جمهوری که با دستورش جوانان کشورش در ورودی جبهه جنگ با ارمنستان رقص کرده و بعد در راه قاراباغ به شهادت رسیدند. آری حضرات؛ باید از خون این شهیدان خجالت کشید.
اگر ادعا می کنید که آزربایجان زیر نظر سیاست ایران اداره می شود!!!!(که بسیار مضحک و کودکانه است) ادعایتان را با انتشار چندین رساله‌ی مکتوب اثبات بکنید نه با اظهارات پاشینیان و ایالت موللاسی (عاملی) پسند.
اصلا عناوین اهانتی که از طرف حرکت ملی آزربایجان جنوبی بر علیه رئیس جمهور آذربایجان می منتشر میشود، هیچوقت این عاملی و آن پاشینیان بر زبان نیاورده اند!..
برای ما لازم است تبدیل به اوپوزوسیون با مرکزیت تهران باشیم. باکو جگر پاره ماست، تحت هر عناوینی سرمان در راهش فداست. اما مشکل ما با فاشیست های لانه کرده در تهران بعنوان مرکز و پایتخت تاریخی بنیانگذار آخرین سلسله‌ی پادشاهی تورک یادگار آقامحمدخان کبیر است.
بخواهید و یا نخواهید الهام علی‌یئو بعنوان فاتح قاراباغ در تاریخ آذربایجان ثبت شده و این عنوان در کنار شاه اسماعیل، نادرشاه، آقامحمدخان‌قاجار و… در تاریخ ثبت و برازنده الهام علی‌یئو گشت و برای ما درست در این برهه تاریخی که به تنگی نفس افتاده بودیم این لازم بود و الحمدالله نصیبمان شده است.
ایضا بخواهیم و یا نخواهیم؛ حادثه «میدان حرکاتی» باکو در سال 1994 که مردم آزربایجان بصورت میلیونی تجمع و در برابر کودتاگران از حیدر علی‌یئو حمایت کردند و بعداً این متد سیاسی الگویی برای مهار کودتاگران در جهان شد.(بعنوان مثال رجب طیب اردوغان در مهار «کودتای تروریستی فِتو» از این متد مکتب سیاسی حیدر علی‌یئو بهره جست)
هرچند در سال 2023 در جمهوری آذربایجان انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار خواهد شد، اما بدون شک مردم در میادین شهرها تجمع و شعار «قال، قال = بمان، بمان » سر خواهند داد و این اصلاً ضرری برای ما ندارد. این زاییده‌ی حسرت دویست ساله آزربایجان است که تحت فرماندهی الهام علی‌یئو به وصلت تبدیل شد در دویست سال مدام خاک مان تجریه و اشغال شده است، جز در نبرد 44 روزه قاراباغ.
از فعالان داخل نشین انتظار داریم در کنار شعار زبان مادری این شعار را هم بدهند که مشکل ما با حاکمیت تهران است نه با حاکمیت باکو.
والا با روند فعلی ما دشمن اصلی را فراموش کرده و برعلیه خود در واقع خودزنی خواهیم کرد.
می ترسم این روش هولناک در حرکت ملی ما با تکرار و مکررات نهادینه شود.
حسن کریمزاده صاحب‌دیوان
دکتر محمدحسین مُبین‌ین ایل دؤنۆمۆدۆر
مُبین جذاملی سایرۇلارێن (بیمار) تکجه دکترۇ دگیل اوْنلارین آتاسی، یوْلداشێ، شاعری و سؤزجۆسۆ ایدی
مهرین آلتیسی دکتر محمدحسین مُبین یا همن شاعر شیمشک‌ین ایل دؤنۆمۆدۆر و بیز بیرداها اوْ تۆکنمز خزینه‌نی یاد ائدیریک. اما ساده‌جه یاد ائدیریک، چۆنکی 62 ایل گئجه‌لی گۆندۆزلۆ چالیشمانێ، نئچه سطره سێغدێرماق اوْلارمێ هیچ؟
هله بۇ هاراسێدێر، محمدحسین قابل‌نژاد جنابلارێ‌نێن چالێشمالاری نتیجه‌سینده دکتر مُبین حاقدا حاضرلانمیش 1400 صفحه‌لیک کتاب دا اوْ دنیزین بیر دامجێسێ‌دێر منجه. آما هیچ اوْلماسا، یئنه ده آذربایجانێن اوْ ابدی افتخارینی یاد ائتمک بیزیم بوْرجۇمۇزدۇر بۇگۆن.
مُبین جذاملی سایرۇلرین تکجه دکترۇ دگیل اوْنلارێن آتاسی، یوْلداشێ، شاعری و سؤزجۆسۆ ایدی. اوْ هر فرصتدن فایدالانێپ جذاملی سارالارین دردینی دیللره سالێردێ. او 1343. ایلین قێشێندا همیشه یاشار صمد بهرنگی‌نی اؤزۆ ایله باباباغینا آپاردی و صمد نئچه گئجه گۆندۆز اوردا سایرۇ‌لرله قالێپ گؤردۆکلرینی وخسته‌لرین دردلرینی قلمه آلدی. صمدین یازێلاری اوْن نمره‌ده کیهان گۆننامه‌سینده یایێلدێ.
شاعر شیمشک اوْتۇز ایل تمام هر ایل بهمن‌ین سکگیزینده حسن دمیرچینی باباباغێنا چاغێردێ و حسن دمیرچی‌نین تاری و خواننده‌لرین سسی اوْ سایرۇ‌لری شنلندیردی. اوْ اؤلمز انسان بعضی گئجه‌لری سحره‌دک خسته‌لرین باشی اۆسته اوْتۇرۇپ اوْنلارا شعر قوْشمۇشدۇ:
دنیا اۇنۇتسا دا منی
من سنی آتمارام بالا
یۇخلاسا دنیانی گؤزۇ
بیرگئجه یاتمارام بالا.
شاعر شیمشک ده چوْخلاری کیمی گنج چاغلاریندا فارسجا شعرلر یازمێشدێ آما دمکرات فرقه‌سیندن ائتکیله‌نه‌رک عمروۆنون قالانێنێ اؤز دوْغما دیلینده یازدێ. اوْ همیشه آذربایجان ملی حکومتیندن دانێشاندا «دمکراتیک حکۇمتیمیز» دییب اؤگرنجی‌لیک گۆنلرینی بئله یاد ائدردی: «دمکراتیک حکومتیمیز گئدندن سوْنرا بیر طرفدن مخالفلر دانشگاها هجوم ائدیپ اوْرانێ تالان ائتمک ایسته‌ییردیلر باشقا طرفدن باشدا اوْتۇرانلار دکترلۇق فاکۇلته‌سینی آذربایجاندا آرادان آپارماق ایسته‌ییردیلر؛ آما اؤگرنجیلر هر گئجه کشیک وئریپ فاکۇلته‌نی تالاندان قوْرۇدۇلار اوْنلار حتی گئدیپ مجلس قاباغێندا تحصن ائدیپ تبریز یۇنیورسیته‌سینی ساخلادیلار».
دکتر مُبین عزیز دوْستوْ شهریارین خاطره‌سینه یازدێغێ کتابیندا بئله یازێر: شهریار «آنام تبریز»، «آنام قفقاز»ی عنوان ائتمکله آیدێنجا بیلدیریر، وطن عشقینده یانانلارا، وطن دردیله اوْدلانانلارا، عشق و وفا اهلینه «اوْ تای»، «بوْ تای» یوْخدۇر و محبت عالمینده اۆرکلر بیر اوْدلا یانار، بیر اوْدلا آلێشارلار.
مهندسابراهیم رشیدی (ساوالان)
امروز ۱۸ فروردین سالروز تاسیس رادیو تبریز به سال ۱۳۲۵ توسط فرقه دموکرات آذربایجان و با مدیریت میرقاسم چشم‌آذر و سالروز درگذشت میرعلی سیدوف و میرجلال پاشایئف.
میرعلی سیدوف ستاره بی‌بدیل عرصه آذربایجان شناسی است که بیش از چهل عنوان کتاب و مقاله تحقیقی از او به یادگارمانده است. از آثار سیدوف کتاب «یاز بایرامی» در تهران و کتابهای «قیزیل دؤیوشچونون طالعی»، «آذربایجان خالقی‌نین سؤی‌کؤکونو دوشونرکن» و ترجمه بخشهایی از کتاب «قام- شامان» درتبریز چاپ شده است. صابر رستمخانلی نوشته بود که عنواینی مانند پژوهشگر اسطوره‌شناسی، پژوهشگر تاریخ و ادبیات و زبانشناس درمعرفی سیدوف ناکافی خواهد بود و او را باید به حق آذربایجان‌شناس نامید.
چند روز پیش، اشاره‌ای به خانه‌داری میرجلال پاشایئف (پدربزرگ مهربان علی‌یئوا) در اردبیل و درخواست الهام علی‌یئف برای موزه شدن آنجا داشتیم. لازم به توضیح است که میرجلال اهل روستای اندبیل بود. بیوگرافی رسمی میرجلال، او را از اندبیل خلخال و مستندی که درباره‌اش ساخته شده، او را از اندبیل شبستر (بخش سوفیان) معرفی میکند. هرچند خانه‌داری آنها در اردبیل احتمال خلخالی بودن او را بیشتر میکند، ولی برخی از اهالی اندبیل شبستر، از رابطه فامیلی نزدیک خودشان با میرجلال میگویند و یکی از پسران میرجلال نیز سال 2008 به اندبیل شبستر سفر کرده بود و همین شبستری بودن او را قوت می‌بخشد.
همچنانکه پدر فتحعلی آخوندزاده و پدر ابوالفضل ائلچی‌بی از شبستر و پدر میرجعفر پیشه‌وری از خلخال به جمهوری آذربایجان مهاجرت کرده‌اند، پدر میرجلال نیز روانه آنجا شد و میرجلال در ساحل شمالی آراز به نویسنده‌ای با صد جلد تالیف و ترجمه تبدیل شد که از میان آنها میتوان به کتابهای «بوستان اوغروسو»، «آخوندون ایشتاهاسی»، «وطن یارالاری»، «موشتولوق»، «دیریلن آدام» و «سؤیود کؤلگه‌سی» اشاره کرد.
هر سازمانی روز تاسیس خودش را در تقویم داخلی ثبت میکند و روز تاسیس برخی سازمانها در تقویم سراسری کشور نیز گنجانده میشود، ولی روز تاسیس نهادهای آذربایجان هم از تقویم رسمی و هم از تقویم داخلی خود آن سازمانها حذف شده‌اند زیرا نهادهایی مانند دانشگاه تبریز و رادیو تبریز در دوره حکومت فرقه دموکرات برپا شده‌اند و همین آنها را به رازِ مگو تبدیل کرده است. همچنانکه امثال پاشایئف، پیشه‌وری و آخوندزاده در جنوب آراز متولد شده و در شمال این رود شکوفا شدند، رادیو تبریز نیز کوچکترین اشاره‌ای به روز تاسیس خودش نمیکند ولی کانالهای باکو این روز را گرامی میدارند تا تفاوت صاحب اختیاری و بی‌اختیاری معلوم شود.
