تركان هون و آتیلا
آتيلا امپراطور عاقل تركان هون در طي ایام حكومت خود توانست نقش تركان را در معادلات جهاني به خوبي نشان دهد .
براساس افسانه هاي تركان ، گويا خاقاني آتيلا از طرف خداوند به وي مرحمت شده است وي در افسانه هاي ژرمني نيز داراي مقام محترمي است و چنانست كه گويي ژرمن ها او را از خود مي دانستند در صورتيكه پادشاهي را كه از صفوف خود ژرمن ها ست آنها با صفات بي رحم وجبار در افسانه هاي خود ضبط و شرح داده اند. در افسانه ژرمني آتيلا « پدر پهلوان » و «شبان ملتها » ناميده شده است و نقش اصلي در افسانه ژرمني سرود نيبلونگن يا داستان زيگفريد دارد. مراسم تشعييع جنازه آتيلا و حتي سرودهايي كه براي مرگ آتيلا ساخته شده و بدست ما رسيده از همه اينها گوياترند . طبق اين سرود آتيلا مي خواست دولتي بوجود آورد كه هسته آن را جمع ملتهاي هوني و ژرمني تشكيل بدهند. در برابر اين دولت، دولتهاي روم شرقي و غربي فرمانبردار و خراجگزار باشند. گيبون نيز معتقد است در بين فاتحان اعصار باستاني و جديد تنها آتيلا بود كه در سرزمين پهناور ژرمن و سكايي را به هم پيوند داد .
پس از مرگ آتيلا سواران گزيده گرداگرد او مي چرخيدند و كارهاي بزرگ خاقان ترك آتيلا را در چكامه ايي مي سرودند كه ترجمه عين عبارت آنرا به لاتيني هنوز داريم : آزاده ترين خاقان تركان هون آتيلا ، دلاورترين سالار ملتها كه با قدرتي بي نظير تا آن هنگام به تنهايي بر سكاها و ژرمن ها پادشاهي داشت و دولتهاي حيطه خاك روم را با غارت شهرها به وحشت انداخته بود و چگونه او ،آتيلا ، از فرط لابه و التماس آنها راضي شد تا باج ساليانه بگيرد و آنچه مانده از آنها نگيرد و او كه همه اينها را با مدد بخت نيك كرد نه با زخم دشمن ، نه با خيانت دوست بل همانا در شكوفه زار خانه خود خرم از خوشي و شادي بي درد جان سپرده پس به رسم تركان ،صورتها را خراشيدند و بر خود زخم زده و با ده گساري كرده و او را در سر صندوق زرين و سمين و آهنين گذاشتند تمام اسلحه و زيورهاي وي را با وي به خاك سپردند و نهر آب را به روي گور وي عبور دادند .
اين مرثيه آغي پس از وفات آتيلا سروده
گوي اوزونده ياش ياغديران بير بولود گونش سه ياسلارا بوروغوش باتير……
قيزيل ،گوموش وپولاد دان بير تابوت بو تابوتدا هون گونشي ياتير
هنگامي كه آتيلا كاخ شاهي ميلان را متصرف شد از ديدن تابلويي كه قياصره براريكه امپراطوري و ملوك سكايي را در برابر آنها سر به خاك سوده نشان مي داد بي اندازه در شگفت شد. انتقام آتيلا از اين يادگار خودستايي روميان بي ضرر و بكر بود وي به نقاشي دستور داد كه آن صورتها را محو كند و بر روي همان پرده امپراطوران رومي را مجسم نمايد كه كرنش كنان در برابر سرير خاقان تركها ايستاده مشغول خالي كردن انبارهاي زري هستند كه بر سبيل خراج به پيشگاه شهريار بزرگ آمده اند .
مردم سرزمين هنگري( مجارستان) كه نام سرزمين خود را هون گذاشته اند با افتخار از آتيلا ياد مي كنند .عليرغم دولت كوتاه آتيلا ، پس ازاوفرهنگ مشترك اروپا بزرگترين آثار خود را به وجود آورد. در آندوره است كه سرودهاي پهلواني بزرگ پيدايش يافته اند . امروزه با پيشرفت علم جوان توركولوژي علاوه برپاك شدن تاريخ تمدن جهاني از نسبتهاي ناروا به تركان هون، خدمات تركان به جهان نيز يك به يك شمرده ميشود . پروفسورمونتامدون استاد قوم شناس يپاريس ومولف كتاب «قومشناسي فرهنگي » معتقداست كه كت وشلوارازتركان به چين وارد و پارسيده و كلاه قالپاق يا بؤرك وچكمه نيزبه سايرملل رسوخ يافته است يا چينيها با اخذ استراتژي جنگي تركان هون وآموزش بكارگيري اسب درجنگ ازهونها به پيشرفت نظامي وسيعي دركشورگشايي رسيدند
دکتر توحید ملک زاده – .22شهریور 1397
