غوربتین اؤزونه مخصوص چتین‌لیکلری وار، اؤزل‌لیکله ایلک ایللرده. سیاسی آکتیویست کیمی اؤلکه‌دن قاچماق زورون‌دا قالیب غوربته سیغینمیش‌سان‌سا، بو چتین‌لیکلر نئچه قات‌دیر. ایلتیجا دیلکچه‌ن قبول ائدیلینه دک، دیل اؤیره‌نه‌نه قدر، توپلوما اینتئقراسییا اولانا کیمی، اینسان بیر آتا-آناسیز کؤرپه اوشاق وضعیتین‌ده‌دیر. غوربت، دنیزده اوز‌ن بوزداغی کیمیدیر؛ گؤزه گؤرونه‌ن چتین‌لیکلری، سویون اوستون‌ده‌کی حیصه‌سی قدردیر. حالبوکی، اساس حیصه‌سی، سویون ایچین‌ده گیزلنمیش بؤلومودور کی، اینسانین ایچین‌ده، روحون‌دا یاشانیلیر. تزه‌جه آتا-آناسین‌دان اوزاق دوشه‌ن، یئریمک باشارسا دا، دیل بیلمه‌یه‌ن یالنیز بیر اوشاغین روح حالینی دوشونون! محض بو دوروم‌دادیر کی، اینسان، وطنین ندن آنا وطن آدلاندیریلیدیغینی آنلامیش اولور. چونکی، وطن تورپاغینا یاشادیغی حسرت، ساده‌جه اوشاغین آنا قوجاغینا اولان حسرتی ایله موقاییسه ائدیله بیلر. تانیش، امنیت‌لی، حضورلو قوجاغین اولمادیغینی یاشایان تزه‌جه آناسیز اولموش اوشاق کیمی، وطن‌دن اوزاق‌لیغینی حیسس ائدیر، اینسان.
بو دورومو، ۲۰۱۰-جی ایل، یئنیجه ایسوئچه یئرلشدییم‌ده یاشامیشام. بئله دوروملاردا، یانین‌دا سنی آنلایا بیله‌جک، تکلیینی پایلاشا بیلجیین دوستلارین اولماسی چوخ اؤنملی‌دیر. بو، منیم اوچون داها دا حیاتی ایدی. چونکو، غوربتین چتین‌لیکلرینه علاوه اولاراق، گونئی‌ده‌کی دوستلارین توتوقلانماسی، عائله‌مه یؤنه‌لیک آرتمیش اولان باسقیلار و هابئله تشکیلاتین خاریج‌ده‌کی قولون‌دا اولان ایختیلافلار گرچک‌دن بئزدیریجی ایدی (او زامان (یئنی)گاموح تشکیلاتینین سؤزچوسو ایدیم). هرکه‌سه ده بو دردلری آنلاتماق اولمازدی. آنجاق، نه یاخشی کی، بو جهت‌دن شانس‌لی ایدیم. اونا گؤره کی، یئرلشدییم شهر گؤتئبورگ`دا چوخ آز سایی‌دا اولسا دا، بو کئیفیت‌ده اولان اینسانلاردان واردی. داها یاخشی دئسه‌م، ائله محض بو دیرلی اینسانلارا گؤره یؤتئبورگ`آ یئرلشمه‌یه قرار وئرمیشدیم. سؤز قونوسو دوستلارین ایچین‌ده رحمت‌لی عاریف بیین آیریجا یئری واردی.
عاریف بی، هر ندن اول، سؤزون حقیقی آنلامین‌دا، بیر اؤیرتمه‌ن ایدی. اونون اؤیرتمه‌ن‌لیگی، ساده‌جه اوزمان‌لیق ساحه‌لرین‌ده دئییل، بلکی داها اؤنملی‌سی، اوندان آلدیغیم حیات و موجادیله درسینه گؤره ایدی. او، منیم اوچون موجادیله ایله حیاتین بیرلشدیینین تجسسومو ایدی. موجادیله، حیات طرزینه دؤنوشدویونون رئال‌لیغی ایدی، عاریف معللیم شوبهه‌سیز، فیلیلوگییادان سیاسی ایدئولوگییایا قدر اوزمان‌لیق ساحه‌لری گئنیش، دانیشیق قابیلیتی یوکسک و آنالیز ذکاسی یوخاری اولان عاریف بی‌دن اؤیره‌نه بیله‌جک چوخ شئیلر واردی. آنجاق، عاریف بیین اساس اوستونلویو میللی موجادیله‌سینی گون‌ده‌لیک یاشاییشین‌دا عکس ائتدیره بیلمه‌سی ایدی. باخمایاراق کی، هر زامان بعضی فیکیر آیری‌لیقلاریمیز واردی، آنجاق هئچ بیری‌سی بو جهت‌دن اوندان ائتکیلنمییمه مانع اولموردو. یوخاری‌دا قئید ائتدییم غوربتین چتین‌لیکلرینی آشماق اوچون ان اؤنملی عامل، موجادیله روهییه‌سی‌دیر. یعنی، دایما میللی-سیاسی ایده‌آللارین اوچون غوربت‌ده اولدوغونو گؤز اؤنون‌ده توتاراق، وطن بوروجنو اؤد‌مک اوچون گوجونه گوج قاتماق فیکرین‌ده اولمالی‌سان. بئله‌لیکله، وطنی نفس کیمی ایچینه دولدوروب، اوزاق‌لیغینی حیسس ائتمیرسن. عاریف بی، منیم اوچون روهییه قایناغی ایدی. بو گؤروشدویوموز نئچه ایللر مدتین‌ده چوخو زامان خسته اولسا دا، هر زامان داها اومیدلی داها ائنئرژی‌لی یانین‌دان آیریلاردیم. بعضی زامانلار حتی، خستلیینه رغمن اونون اوقدر سوروملولوق داشیماسین‌دان اؤز ایچیم‌ده اوتانمیشدیم. او، بیر طرف‌دن یاشاماق اوچون خسته‌لیکلرله چتین موجادیله‌ده ایدی، او بیر طرف‌دن ده یاشاییشی میللی موجادیله‌سی اوچون‌دو.
گونئی‌ده گئدن میللی حرکات، عاریف بیین گوندلیگینیین آیریلماز پارچاسی ایدی. آذربایجانی هر زامان بوتؤو گؤروردو و بونو هر کلمه‌سین‌ده یانسیدیردی. آذربایجانین قوزئیی اوچون دئموکراتییا، گونئی اوچون دؤولت‌چی‌لیک دئییردی. آما عمل‌ده دقتینین چوخو گونئی حرکاتینا یؤنه‌لیک ایدی. او، تاریخی قوزئی حرکاتی ایله ایندیکی گونئی حرکاتی آراسین‌دا حقیقته‌ن بیر کؤرپو ایدی. سیاسی حیاتین‌دا چئشیدلی سیناقلاردان کئچه‌ن عاریف بی، ایللر بویو حرکت‌چی، تشکیلات‌چی، اقتدار، موخالیفت و موهاجیرت حیاتی یاشامیش‌دی. اوسته گل، بونلارین علمی تئوریلرینی ده آراشدیرمیش‌دی. آیریجا، اؤزونه مخسوس آلچاقگؤنول‌لویو ایله یاشادیغی سهولری ده دیله گتیرمک‌دن چکینمزدی. بو اؤزل‌لیکلرین‌دن دولایی، بعضن فرق‌لی فیکیرلریمیز اولسا دا، منیم اوچون سیاسی-تشکیلاتی مسئله‌لرده مصلحتلشدییم ان دیرلی قایناقلاردان بیری ایدی.
عاریف رحیم اوغلو اؤزونو میللیت‌چی کیمی تقدیم ائدیردی. عؤمرونو میللتینین سعادتی یولونا قویموش عاریف بی، ساده‌جه چوخ چالیشماسی ایله فرقله‌نمیردی. او، گلیشمه‌یه، دییشیلمه‌یه ده آچیق‌دی.
یاشادیغی تجروبه‌لردن ، اوخودوقلارین‌دان، موباحیثه‌لردن اولدوقجا اؤیره‌نمه‌یه چالیشیر، دوشونجه‌سین‌ده عکس ائتدیریردی. ایرتیجادان اوزاق، باخیشی گله‌جه‌یه دوغرو ایدی. اؤیرندیی یئنی‌لیکلری همن اؤز میللتینه چاتدیرماغا چالیشیردی. آوروپادا یاشادیغینی اولدوقجا دیرله‌ن‌دیرمه‌یه چالیشیردی. ائله محض بو اوزده‌ن‌دن، ایسوئچه یئرلشدیی زامان ایلک «سوسیال دئموکراتییا ندیر» کیتابینی چئویرمیش‌دی.
عاریف بی، ایسوئچ‌ده یاشایان آذربایجان‌لیلاری بیر آرایا گتیریب تشکیلاتلان‌دیرماق‌دا اساس رول اویناییردی. ایسوئچ‌ده آذربایجان‌لیلارین تشکیلاتلانماسی اوزون ایللر اؤنجه‌یه قاییت‌سا دا، سون ایللرده یئنی‌دن برپا اولوب جانلانماسین‌دا، عاریف بیین اساس رولو اولموش‌دو. آذربایجان‌لیلارین اؤز میللی-سیاسی و کولتورل وارلیقلارینی یاشاییب، باغیم‌سیز دیاسپورا کیمی گوجله‌نمه‌لری، و داها اؤنملی‌سی، بو دیرلرین یئنی نسیله اؤتورولمه‌سی اوچون، گئجه-گوندوزونو قویوردو. عاریف بیین، بو چوخ چتین ایشی باشارا بیلمه‌سین‌ده بیر باشقا اؤنملی عامل ده واردی؛ بیلگین‌لیگی، تجروبه‌سی، چالیشقانلیغین‌دان علاوه، عاریف بی، اولاغانوستو ادب‌لی و کاراکتئرلی ایدی. اونون دوشونجه‌لرینی بیه‌نمه‌یه‌نلر ده، سایغین اولدوغونو اعتراف ائدیردیلر. فقرلی دوشونجه‌لی اینسانلاری بیر آرایا گتیریب آکتیولش‌دیرمه‌سین‌ده، عاریف بیین بو اؤزل‌لیگی چوخ تأثیرلی ایدی. سیاست‌دن اوزاق، آکتیویست اولمایانلار بئله اونون کاراکتئرینین فرقین‌ده ایدیلر. بو ایسه، ساده‌جه عاریف بیی دئییل، اونون مرام و ایده‌آللارینی دا سئودیریردی.
غوربت‌ده تانیدیقلارین اؤلومو چوخ سارسیدیجی اولور. هئچ بیر شئی، اؤلوم خبری کیمی، اینسانا غوربت‌ده اولدوغونو خاطیرلاتمیر. بو حیس‌سین شدتی، عاریف بیین وفاتین‌دا یوز قات ایدی. چونکو، او، هر زامان بو حیسسلره توختاق‌لیق وئرردی. او، وطن هسرتینی، وطن اوچون موجادیله‌یه یؤنله‌ن‌دیره‌ن لیدئر ایدی. بؤیوک موجادیله اینسانی، عینی حال‌دا صمیمی دوست اولان عاریف مللیمین آرامیزدان کؤچمه‌سی، منیم اوچون غوربت‌ده‌کی وطن حیس‌سینین بیر پارچاسینین قوپماسی دئمک‌دیر. میللی موجادیله اوچون، بؤیوک ایتگی‌دیر. اوزون زامان، ایشلرده یئری بوش قالاجاق، یوخ‌لوغو گؤرونه‌جک و دیری داها دا آیدینلاشاجاق، عاریف بیین.
یولو گئدرلی اولسون، ایده‌آللاری یاشاسین، بایراغی داها اوجال‌سین!
دومان رادمهر
