منه‌نه‌لری (شَتَه‌لَری) کیم آغاج باشینا قویور؟
یقین یاز و یای فصلینده نورمال اینکیشاف‌دا اولان بیر آغاجین غفیل‌دن یارپاقلارینین آرخایا طرف چئوریلمه‌سی، یارپاق‌دان چوخلو شیره‌نین آخماسی و، نتیجه اعتباری ایله، آغاجین ضعیفله‌مه‌سی و مئیوه‌سینین کیفیت و کمیت جهتین‌دن محو اولونماسی‌نی گؤرموسونوز.
بونون سببی «منه‌نه» آدلی بیر بؤجک‌دیر. منه‌نه عادتن یا بیر نقطه‌ده حرکت‌سیز دایانیر یا دا گئتدیگی یۏل بیر نئچه سانتیمتردن آرتیق اولماز. بئله اولاندا بیر سوال اۏرتایا چیخیر: بو زیان‌وئریجی بؤجک نئجه اۏلور کی، قیسسا مدت‌ده بیر باغی بورویور و باغ ییه‌لرینه چۏخلو زیان وورور؟
آیدین‌دیر؛ زیان‌وئریجی قهرمانیمیز بو یئریشله قیسسا مدت‌ده بیر باغی بورویه بیلمز و بو ایشده کیمسه اۏنا یاردیم ائتمه‌لی‌دیر؛ ائله‌دیر!
بو زیان‌وئریجی بؤجک‌لری قاریشقالار آغیزلاریندا بیر-بوداق‌دان مین بوداغا و بیرآغاج‌دان یوز آغاجا داشیییر. بورادا داها بیر سوال اۏرتایا چیخا بیلر: نه اوچون؟ جاواب آسان‌دیر: بو ایشده قاریشقانین (قارینجانین) قازانجی وار. منه‌نه‌لر آغاجین اینکیشافی اوچون، مئیوه‌لرین بؤیومه‌سی و آغاجین گلن ایل اوچون لازیمی اۏرقانلارین حاضیرلانماسی اوچون گرَکن، یارپاقلاردا اورونله‌شن (تولید اۏلونان)، «شیره‌سینی» أمیر یاخود سۏمورور، آرتیغینی ایسه اطرافا اؤتورور. قاریشقا ایسه بو شیره‌نی یوواسینا داشیییر، اۏرادا همین شیره ایله گؤبه‌لک بسله‌ییر و همین گؤبه‌لک‌لری بالالارینا یئدیزدیریر. قاریشقا اونا بو قدر فایدالی اۏلان وارلیغین چۏخالماسیندا سؤزسوز کی، ماراقلیدیر؛ باغبانا زیان دَییرسه، دَی‌سین؛ اۏ اؤز ماراغینی گودور. آیریجا، همین منه‌نه‌نین دوشمنی اۏلان «پارابوزَ‌ن= کفشدوزک» بؤجَگینه ده هوجوم ائدیر! سانکی حیوانین ژنتیک کُدوندا یازیلیب اۏنون دۏستونون دوشمنی اصلینده اۏنون دا دوشمنی‌دیر.
بورادا بیولوژی درسی کئچمک ایسته‌میریک، آنجاق حیات‌دا، هر ساحه‌ده اۏلدوغو کیمی، بیر چۏخ اۏخشار حال‌لار وار. بو نومونه‌یه أن یاخین اۏخشار، بلکه ده روسیا ایله قاراباغا روسیانین گتیردیگی ائرمنی‌لر اۏلار. قاراباغ‌دا دۏغولوب بۏیا-باشا گلن ائرمنی‌لرین طالعی بللی‌دیر: اگر جینایت تؤرتمک‌ده بارماقلاری اۏلماییب‌سا، آزربایجان وطنداشی اۏلوب آزربایجانین باشقا وطنداشلاری کیمی بوتون حقوقلاردان یارارلانا بیله‌جک‌لَر. آنجاق اگر جینایت تؤره‌دیبلرسه، قاراباغ‌دان گئتمه‌لی‌دیرلر. اۏنلاری زامان کئچدیکجه ائله اؤز قۏنشولاری ساتاجاق.
آمما اۏرادا گلمه – داها دۏغروسو گتیرمه، ائرمنی‌لر ده وار. آزربایجان قاراباغین قالان حیسسه‌سینده سووئرَنلیینی(حاکمیت حاققینی) برپا ائتدیگی گون‌دن اؤنجه، اۏنلار قاراباغی ترک ائتمه‌لی‌دیر. بئله کؤکسوزلری بو بؤلگه‌یه داشینماسی و اۏنلارین قۏرونماسین‌دان بیرباشا روسیا، دۏلایی‌سی ایله ده، تورک دونیاسینا قارشی اۏلان بوتون قووه‌لر یارارلانیر. بئله کؤکسوزلرین قاراباغا داشینماسی، ائله‌جه ده اۏنلارا گرَکَن سورساتلارین(سلاح‌لارین) داشینماسیندا دئمک اۏلار کی، تورک دونیاسیندان باشقا بوتون قووه‌لر ماراقلیدیر. أن ماراقلیسی اۏندان عبارت‌دیر کی، تورکلره قارشی بوتون قووه‌لر بیرلشیرلر. دونیا تاریخینده بلکه ده ۲۴ فئورال ۲۰۲۲-جی ایلد‌ن باش‌لانان دؤوره قدر آمریکا ایله روسیا رئال بیر توققوشماغا یاخین اۏلماییبلار. دئمک اۏلار همین گون‌دن بَری هر گون بو گؤزله‌نیلیر. ۲۰۲۲-جی ایلین سئپتامبر آیی دا روسیانین اۏکراینایا قارشی باشلادیغی تجاووزون أن قیزغین دؤورلرین‌دن بیری ایدی. اینانماق ایسته‌مه‌دیگیم بیر گئرچکلیک وار: همین عرفه‌ده آمریکانین خارجه ایشلر سؤزچوسو، نئد پرایس، روسیایا مراجعت ائده‌‌رک دئییر:«…. روسیا اؤز تأثیر گوجون‌دن بیزیم هامیمیزین گؤزلَنتیلریمیز اوغروندا ایستیفاده ائده و زوراکی‌لیقلارا و گَرگینلیگه یوبانمادان سون قویا بیلر»!!! گؤرون کیم کیم‌دن نه زامان نه دیله‌گی وار. اورتادا تورک دونیاسی مسئله‌سی اولاندا بیری-بیری ایله فاکتیکی دوشمن اولان آمریکا، روسیا، فرانسه، ایران و باشقالارینی بیر آرادا گؤرسک، هئچ ده تعجوبلنمه‌ریک. بونو ۳۰ ایله یاخین بیر دؤورده ده گؤزوموزله گؤرموشوک. دئمک بو ائرمنی‌لرین دونیانین موختلیف یئرلرین‌دن آذربایجانین قاراباغ بؤلگه‌سینه داشیماق‌دا تکجه روسیا دئییل، هم ده باشقا بؤیوک قووه‌لرین ماراغی وار. چونکی هامیسی فایدالانیر. اۏنلار گومان ائدیر: تورک دونیاسی‌نین گوجلنمه‌سی، بیرلشمه‌سی و قۏووشماسی‌نین قارشی‌سینی هارادا آلسالار، کسینلیک‌له اۏرادا قازانیبلار؛ بو اۏنلارا زیانین قارشی‌سینی آلماق کیمی‌دیر.
آلتای آوشار