پروفسور ایلبر اورتایلی با بیان اینکه «آذری» نامیدن تُرکان آذربایجان جنوبی و آذربایجان شمالی نهایت «بیسوادی» است، گفت :«ایران سودای آذری نامیدن تُرکان را کنار بگذارد، آذربایجانی‌ها تُرک و زبانشان هم تُرکی است.»
به گزارش آذربایجان خبرلری به نقل از گوناز تی وی، پروفسور دکتر ایلبر اورتایلی؛ تاریخ شناس، استاد دانشگاه و نویسنده بسیار معروف ترکیه‌ای در مصاحبه با خبرگزاری رسمی «پابلیک آذ» آذربایجان شمالی، واژه «آذری» را از ابزارهای «پان فارسیزم» برای جعل هویت تُرکان آذربایجانی عنوان کرد.
پروفسور دکتر ایلبر اورتایلی به مناسبت «100 امین سالگرد آزادی باکو» به آذربایجان شمالی سفر کرده و مصاحبه این محقق و مورخ برجسته تُرک به تاریخ سه‌شنبه (27 شهریور 1397) منتشر شده است.
ایلبر اورتایلی مصاحبه بسیار مفصلی و کاملی ارائه داده است. در ذیل ترجمه فارسی پاسخ وی به دو سوال در خصوص ممنوعیت تحصیل به زبان مادری (تُرکی) در آذربایجان جنوبی و همچنین نسبت دان هویت جعلی «آذری» به تُرکان آذربایجانی آمده است.
دکتر اورتایلی در پاسخ به سوال «آذربایجانی، تُرک آذربایجانی و یا آذری، کدام یک صحیح است» می‌گوید: «آذربایجانی و تُرک آذربایجانی صحیح و آذری اشتباه است. تُرک نامیدن آذربایجانی‌ها هیچ ارتباطی با توران گرایی ندارد. طبق قانون اساسی شوروی در سال 1936 (میلادی) آذربایجانی‌ها تُرک نامیده می‌شوند. حتی در آرشیو من یک کتاب فرهنگ لغت روسی- تُرکی(آذربایجانی) وجود دارد که درسال 1928 چاپ شده است. همچنین در آثار شخصیت‌های ادبی همچون جعفر جبارلی و صمد ورقون (از مفاخر آذربایجان) با کلمه تُرک روبرو می‌شویم. البته واژه آذری وجود دارد لاکن تمثیل کننده تُرکان آذربایجانی نیست. متاسفانه این واژه (آذری) توسط یکی از دوستان بسیار مورد احترام من به نام احمد کسروی که تاریخ، حقوق دان، روحانی، زبان شناس که تُرک نیز است، قوت گرفت و رواج یافت. کسری مولف کتاب سه جلدی “تاریخ مشروطه ایران” است. این اثر به چندین زبان دنیا ترجمه شده است. کسروی خود را “ایرانی” می‌نامید، بنامد! در این مورد هیچ خبط و خطایی وجود ندارد. چراکه نام ایران را برای اولین بار ما (تُرکان) استفاده کرده و نام دولت را هم ما گذاشتیم. کسروی ادعای تُرک نبودن آذربایجانی‌ها، بلکه آذری بودن را داشت. او در آثارش ملی گرایی فارس محور را تبلیغ می‌کرد. به باور کسروی زبان تُرکی آذربایجان ریشه در خانواده زبان تُرکی ندارد و منشاء آن ایرانی است. همچنین، آذری‌ها را کسانی می‌داند که با ورود سلجوقیان به ایران پروسه تُرک شدنشان آغاز می‌شود. حال اینکه آذری نام یک گروه قومی اقلیت است. هم اکنون واژه استفاده شده توسط کسروی را گروه‌های قومی کوچک واقع در ایران هم بر روی خود می‌گذارند، این اشتباه است. من تاریخ آذری‌ها را با چشم دیده و با گوش شنیده‌ام و تحت تاثیر قرار گرفته‌ام. چرا که عاشق مدنیت هستم، خصوصا مدنیت فارس‌ها را دوست دارم. اگر آذربایجانی‌ها را به مناطق محل زندگی خلج‌ها (تُرکان خلج) ببرند، بسیار شگفت زده می‌شوند. زیرا خلج‌ها به زبان دوران کودکی شما صحبت می‌کنند. آنها ریشه و نژاد کاملا متفاوتی با فارس‌ها دارند، زبان آنها به شکل نوشتاری نیست. ما می‌توانیم آنها را به نوعی با بازماندگان اسپارت‌های جنوب یونان مقایسه کنیم. به طور خلاصه، بله، در ایران قوم آذری وجود دارد اما آنها ما (ترکیه) شما (آذربایجان شمال) و آذربایجانی‌های جنوب (آذربایجان جنوبی) نیستند. نسبت دادن نام آنها به ماها (تُرکان ترکیه، آذربایجان شمالی و آذربایجان جنوبی) جهالت است. این اقدام به نوعی گذشتن از مرز بیسوادی است. با ابراز تاسف اعتراف می‌کنم در مدراس ترکیه معلمانی که علم تاریخ و جغرافیا را تدریس می‌کنند هم در این حوزه معلومات ندارند. ما باید جلوی این را بگیریم.»
این محقق و مورخ برجسته تُرک همچنین در پاسخ به سوال «به مسائل تلخ روز پرداختید، برادری آذربایجان شمالی و ترکیه امروز وجود صداقت و وحدت را به جهان ثابت می‌کند. لاکن برادرانمان در جنوب (آذربایجان جنوبی) از ادبیات زبانی‌شان گرفته تا برقراری انسیت با زبان مادری بی‌نصیب هستند. اینگونه بگوییم تشنه زبان و فرهنگمان هستند. فکر می‌کنید برای رسیدن به یکپارچگی (آذربایجان واحد) چه قدم‌هایی باید برداشته شود؟» گفته است: «آذربایجانی‌های ایران یکی از برجسته‌ترین نژادهای مربط به گروه نژادی اوغوز هستند. پس از آشنا شدن از نزدیک با آنها، بسیار حیران شدم، آذربایجانی‌های ایران در هر دو زبان (تُرکی و فارسی) به زیبایی صحبت می‌کنند، حتی بعضی از آنها به دلیل اینکه از اینجا (آذربایجان شمالی) رفته‌اند، زبان روسی را نیز می‌دانند. در طول تحصیل نیز آموزش به زبان انگلیسی و فرانسوی می‌بینند. حتی باید بگویم زبان تُرکی ترکیه را نیز به خوبی صحبت می‌کنند. مشارکت تاریخی آنها با ترکیه هم غیر قابل انکار است. درست است که به زبان مادریشان مدرسه ندارند اما من نامید نیستم. زیرا در جامعه معاصر اهمیت مدرس کاهش یافته است. یعنی اگر تنها به مدرسه اکتفا کنیم، همه چیز زودتر از این تمام شده بود (اشاره به آسمیله شدن) ما در حال مشاهده هستیم، می‌دانید چه چیزی دقتم را جلب می‌کند؟ روحانی‌هایشان هم تُرک و تُرک‌گرا هستند. از عرصه موسیقی گرفته تا فروشنده انسان‌هایی کاملا متفاوت هستند. قلب آنها برای آذربایجان می‌تپد. می‌خواهد دیپلمات باشد و یا معمار و مامور، فرق نمی‌کند، در کارشان حرفه‌ای هستند. دانشمند مشهور استرالیایی هم در آثارش ثابت می‌کند که نام ایران در دوران ساسانیان به عنوان نام یک اتنیک (تُرک) مورد استفاده قرار گرفته است. به همین دلیل امروزه در شجره نامه‌های ایران با اتنیک و ریشه تُرکان روبرو می‌شویم.»