میر جعفر جوادزاده مشهور به سیدجعفر پیشه‌وری (۱۲۷۲–۱۳۲۶ شمسی) سیاستمدار، معلم، ژورنالیست، فعال اجتماعی، نخست‌وزیر حکومت ملی آذربایجان، صدر فرقه دموکرات آذربایجان، کمیسر امور داخله جمهوری شورائی گیلان، از بنیان‌گذاران و عضو کمیتهٔ مرکزی حزب عدالت در باکو، سردبیر روزنامه دوزبانه ترکی – فارسی «حریت»، گرداننده اصلی روزنامه حقیقت ( ۱۹۲۱–۲۲ چاپ در تهران )، مدیر روزنامه آژیر.
سیدجعفر فرزند جواد در سال در سیدلر زیوه¬سی از روستاهای خلخال آذربایجان بدنیا آمد. تحصیلات اولیه را در مکتبخانه زادگاهش انجام داد. در 12 سالگی همراه خانواده به باکو رفته در زمان تزار روسیه به شغل فراشی مدرسه مشغول شد. او ضمن فراشی در مدرسه بلبله واقع در شبه جزیره آبشرون به تحصیلات خود ادامه داد و سپس در روستای خیردالان همان جا به تدریس مشغول شد. بعد از اتمام مدرسه ابتدایی داخل دارالمعلمین شده که برای ترکان آذربایجان تاسیس شده بود و دوره معلمی را به پایان رساند.
وی بعدها در سال 1907 به کمک حاج معلم خلخالی معلم زبان ترکی، فارسی و شرعیات مدرسه اتحاد ایرانی (تاسیس به ابتکار حزب اجتماعیون عامیون ایران ( مجاهد)) و در مدرسه بلدیه باکو نمره 9 ابتدایی معلم زبان ترکی و سایر دروس بوده و از سال 1913- 1917 در روستای خیردالان باکو به معلمی پرداخت.
پیشه وری در سال 1917 در زمان بروز انقلاب بلشویکی معلم مدارس فوق بود. پیشه وری جوان در هیجانات انقلابی دوران بلشویکی باکو وارد سیاست شده و نخستین مقاله¬اش را اندکی پس از انقلاب 1917 در روزنامه آچیق سوز، ارگان حزب مساوات به سردبیری محمدامین رسول¬زاده به چاپ رساند.
پیشه وری در تیر سال 1299 شمسی در 27 سالگی اندکی پس از ورود ارتش سرخ روسیه به انزلی عازم گیلان می شود. در قیام جنگل جزو دسته احسان¬الله¬خان به عنوان کمیسر داخلی بود که پس از دو ماه جهت شرکت در کنگره بزرگ خلقهای شرق ( 9 الی 14 شهریور 1299/ 1 الی 7 سپتامبر 1920) به باکو برگشته مدتی در آنجا مشغول تحصیل بود تا وارد دارالفنون ( دانشگاه) گردد ولی در امتحان درس روسی مردود شد و نتوانست وارد دارالفنون شود لذا از راه خراسان دوباره به ایران بازگشته در تهران ساکن شد. در این ایام در اداره روزنامه حقیقت به سمت مترجمی و نویسندگی مشغول گردید. پس از توقیف روزنامه حقیقت در سال 1922/ 1301به باکو برگشته به شغل معلمی مشغول شد.
پیشه وری در دو مدرسه باکو به نامهای مدرسه نمره 33 متوسطه قبل از ظهر و یکی هم در مدرسه دیگر که مخصوص اکابر بود تا سال 1927/ 1306 شمسی تدریس می کرد.
وی در سال 1927 به ایران بازگشته از ماه اوت 1929/ مرداد 1308 به عنوان معلم مدرسه شوروی در تهران با تدریس ریاضیات، و معرفت¬الاشیاء، جغرافیا و تاریخ به زبان فارسی و در کلاس روسی، تدریس زبان فارسی، مشغول به کار شد. 6 دی 1309 به جرم فعالیت به نفع مرام اشتراکی دستگیر و در 20/5/1310 به زندان تحویل داده شد. براساس اسناد رسمی شهربانی، مدت محکومیتش در زندان تا 6/8/1319 قریب به ده سال بود.
29/8/1319 دو امنیه شهربانی، پیشه وری را از زندان تحویل و برای اجرای حکم تبعید به شهرباتی کاشان تحویل دادند. وی تا بیست روز پس از شهریور 1320 ( 23 شهریور 1320) محروم از آزادی بود. وی روزنامه آژیر را از خرداد 1322 تا اواسط 1324 منتشر نمود…
پیشه¬وری به استناد تاریخی که در اوراق امتحانیش میباشد بدنبال چندین سال تدریس، معلمی، نویسندگی روزنامه های مختلف، کتب ادبی و فلسفی، هم در ایران و هم در آذربایجان، در 17 اسفند 1321 به علت نامشخصی وارد امتحان نهایی برای دریافت به گمان زیاد، دیپلم دبیرستان وزارت فرهنگ ایران شده است. این اوراق امتحانی که بایگانی وزارت آموزش پرورش بوده به شماره 297039875 در مرکز اسناد ملی ایران ثبت و ضبط گردیده است. ( اصل این مقاله همراه با ورقه های امتحان در نشریه وزین غروب شماره 22 پاییز 1400 چاپ شده است) 8
بهمن 1400
دکتر توحید ملک زاده
