چرا رهبری ایران مذاکره با آمریکا را رد کرد؟
رهبر ایران همواره نسبت به مذاکرات مستقیم با آمریکا بدبین بوده و این موضع‌گیری در سال‌های اخیر بیشتر تقویت شده است. اصلی‌ترین دلایل این عدم تمایل شامل بی‌اعتمادی به آمریکا، تجربه‌های گذشته، ادامه سیاست‌های خصمانه واشنگتن و نگرانی از تأثیرات داخلی هرگونه مذاکره بر ثبات نظام است.
۱– بی‌اعتمادی عمیق به آمریکا
ایران بر این باور است که آمریکا به تعهدات بین‌المللی خود پایبند نیست. خروج یک‌جانبه دولت ترامپ از برجام و عدم اقدام جدی دولت بایدن برای بازگشت به توافق هسته‌ای، به‌عنوان نمونه‌هایی از این بی‌اعتمادی مطرح می‌شود. رهبران ایران معتقدند که آمریکا، حتی در صورت امضای توافق جدید، ممکن است بار دیگر آن را نقض کند.
۲– تجربه‌های تلخ مذاکرات قبلی
از دیدگاه تهران، مذاکرات هسته‌ای ۲۰۱۵ نه‌تنها نتوانست تحریم‌ها را به‌طور مؤثر لغو کند، بلکه به ابزاری برای فشار بیشتر تبدیل شد. برخی جریان‌های سیاسی در ایران، از جمله محافظه‌کاران، بر این باورند که توافق با آمریکا در نهایت منجر به امتیازدهی یک‌طرفه می‌شود و طرف مقابل در عمل هیچ‌یک از وعده‌های خود را اجرا نخواهد کرد.
۳– سیاست‌های خصمانه آمریکا و ادامه فشارها
آمریکا نه‌تنها تحریم‌های اقتصادی گسترده‌ای علیه ایران وضع کرده، بلکه در مسائل منطقه‌ای نیز همواره در مقابل ایران ایستاده است. حمایت از گروه‌های مخالف جمهوری اسلامی، افزایش تحریم‌ها علیه مقامات ایرانی و حمایت از رقبای منطقه‌ای تهران، باعث شده که رهبری ایران مذاکرات را راهکاری نامناسب برای حل اختلافات بداند.
۴– نگرانی از اثرات داخلی مذاکرات
یکی دیگر از دلایل رد مذاکره، تأثیرات احتمالی آن بر سیاست داخلی ایران است. برخی تحلیلگران بر این باورند که مذاکرات جدید می‌تواند باعث افزایش انتظارات مردم شود، اما در صورت شکست یا اعمال فشارهای بیشتر از سوی آمریکا، ممکن است به کاهش مشروعیت داخلی نظام بینجامد. بنابراین، از دیدگاه رهبری ایران، عدم ورود به مذاکرات می‌تواند راهی برای حفظ انسجام داخلی باشد.
۵– شرط‌های ایران برای مذاکره
ایران بارها اعلام کرده که مذاکره تنها در صورتی امکان‌پذیر است که آمریکا سیاست‌های خود را تغییر دهد، تحریم‌ها را به‌طور کامل لغو کند و تضمین‌های لازم را ارائه دهد. اما تاکنون هیچ‌یک از دولت‌های آمریکا حاضر به ارائه چنین تضمین‌هایی نشده‌اند، و همین امر باعث شده که تهران گزینه مذاکره را کنار بگذارد.
جمع‌بندی
با توجه به موارد فوق، رد مذاکره با آمریکا از سوی رهبری ایران، نه‌تنها یک تصمیم تاکتیکی، بلکه بخشی از استراتژی کلان جمهوری اسلامی برای حفظ موقعیت خود در برابر فشارهای خارجی است. هرگونه تغییر در این موضع، به تحولات سیاسی آمریکا، شرایط داخلی ایران و نقش‌آفرینی سایر بازیگران بین‌المللی بستگی خواهد داشت.
نگرانی و هشدار مسعود روغنی زنجانی، رئیس اسبق سازمان برنامه و بودجه از عواقب عدم مذاکره با آمریکا
مسعود روغنی زنجانی، رئیس اسبق سازمان برنامه و بودجه، در مصاحبه‌ای با عبدی مدیا، نسبت به آینده اقتصادی ایران هشدار داد. وی تأکید کرد که در صورت عدم مذاکره با آمریکا، کشور با کمبود شدید ارز و دلاریزه شدن اقتصاد در سال ۱۴۰۴ مواجه خواهد شد.
روغنی زنجانی ابراز امیدواری کرد که مسعود پزشکیان بتواند رهبری را به مذاکره با آمریکا ترغیب کند. وی با اشاره به چهار ناترازی عمده اقتصادی، به‌ویژه ناترازی بودجه، تأکید کرد که کسری عملیاتی بودجه بالای ۳۰۰ هزار میلیارد تومان است و سیاست خارجی کنونی بر سیاست‌های اقتصادی سایه انداخته است.
وی همچنین با انتقاد از وجود دو خزانه در نظام مالی کشور-یکی تحت نظر دولت و دیگری تحت نظر رهبری پرسید که آیا در شرایط اضطراری، رهبری منابع خود را در اختیار دولت قرار می‌دهد یا خیر.
این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که برخی منابع از احتمال اعطای اختیارات گسترده به علی باقری کنی برای مذاکره مستقیم با آمریکا خبر داده‌اند.
با توجه به شرایط کنونی، لزوم بازنگری در سیاست‌های خارجی و اقتصادی کشور بیش از پیش احساس می‌شود.
گروه سیاسی آذتورک خبر