خانه توسعه آذربایجان: هست و نیست ۶ میلیون ساکن اطراف دریاچه ارومیه در معرض خطر جدی است
خانه توسعه آذربایجان با صدور بیانیه ای پیرامون خشک شدن دریاچه اورمیه، اعلام کرد «کلمه رایج در محافل علمی برای بیان این مصیبت وارده، نه لفظ بحران، بلکه فاجعه تمام عیار زیست محیطی می‌باشد.»
در این بیانیه هشدار داده شد «در حال حاضر، هست و نیست ساکنین این منطقه که متجاوز از ۶ میلیون نفر می‌باشند، در معرض خطر جدی بوده همچنین با اثرات زیانبار تغییرات آب و هوایی و ریزگردهای حاصله از طوفان‌های ناشی از خشک شدن دریاچه مواجه است.»
خانه توسعه آذربایجان افزود: «تولیدات کشاورزی منطقه نیز به شدت آسیب دیده و منابع تولید از جمله خاک، آب و به‌طور کلی اقلیم در معرض تخریب واقع شده است. همچنین بد مصرفی آب در تمامی ابعاد، ایجاد سدهای متعدد کوچک و بزرگ (139سد)، کاهش ورودی آب به دریاچه، افزایش تبخیر فراتر از توان تحمل اکولوژیک دریاچه، تشکیل بلورهای نمک در کف آب و اطراف، موجب تشدید نمایی وضعیت بحرانی دریاچه گردیده است به‌طوریکه کلمه رایج در محافل علمی برای بیان این مصیبت وارده، نه لفظ بحران، بلکه فاجعه تمام عیار زیست محیطی می‌باشد.»
این نهاد افزود «ستاد احیاء دریاچه اورمیه» از هزینه کردهای مصوب دولت و هزینه‌کرد سایر منابع اعتباراتی اخذ شده که مشتمل بر اعتبارات بین‌المللی و افراد نیکوکار، اعتبارات اختصاصی از مناطق مرزی، اعتبارات مصوب دستگاه‌های اجرایی می‌باشند، «تاکنون گزارشی معتبر اعلام نکرده» و هم اکنون وظایف خود را به دستگاه‌های ذی‌ربط از جمله وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، سازمان محیط زیست و دانشگاه‌های استان، وزارت بهداشت و درمان محول نموده است.
این خانه با بیان اینکه «متاسفانه برنامه مدون و جامعی نیز از طرف دولت رئیسی در رابطه با دریاچه ابلاغ نگردیده»، افزود: «دولت باید طرح احیای دریاچه اورمیه را در اولویت قرار داده و با ارزیابی عملکرد پروژه‌های احیا را به جد پیگیری نماید چراکه کوچکترین سهل‌انگاری در رابطه با این نگین حیات‌بخش آذربایجان و غفلت از مدیریت بوم شناسانه، خسارات جبران‌ناپذیرتری به دنبال خواهد داشت.»
این نهاد در پایان راهکارهایی جهت جلوگیری از شدت یافتن عمق فاجعه خشک شدن دریاچه اورمیه ارائه کرده است.
لازم به ذکر است، «خانه توسعه آذربایجان» در سال ۱۳۸۴ راه اندازی شده و افرادی چون «محمدعلی سبحان الهی» و «محمدرضا پورمحمدی» از استانداران سابق آذربایجان شرقی جزو هیئت مدیره این نهاد هستند. بسیاری از اعضای این نهاد اصللاح طلبان، پان ایرانیست ها و مانقوردهای تورک ستیز هستند. این نهاد در ۸ سال گذشته در قبال خیانتهای دولت روحانی در قبال دریاچه روحانی سکوت کرده بود.
این نهاد در سال ۱۳۹٧ «سید جواد طباطبایی» از مانقوردهای معروف تورک ستیز را برای سخنرانی در «آیین بزرگداشت صدور فرمان مشروطه» از تهران به تبریز دعوت کرده بود که در نتیجه اعتراضات گسترده ملت آذربایجان، این سخنرانی لغو شد.
متن کامل بیانیه خانه توسعه آذربایجان بدین شرح است:
با استناد به شواهد تاریخی، دریاچه اورمیه به عنوان پارک ملی حفاظت شده و تالاب بین‌المللی، با مساحت تقریبی 5 هزار کیلومتر مربع (با احتساب جزایر متعدد در داخل و اطراف آن) یکی از بزرگترین دریاچه‌های شور و منحصر به‌فردترین آن در نوع خود بوده که در حد فاصل 2 استان آذربایجان‌شرقی و غربی واقع شده و از دیرباز به علت موقعیت خاص خود، علاوه بر اثرات زیست‌محیطی برای منطقه، در مسیر مهاجرت پرندگان از سیبری به اروپا و آفریقا نیز اهمیت بسزایی داشته است.
و در حال حاضر، هست و نیست ساکنین این منطقه که متجاوز از ۶ میلیون نفر می‌باشند، در معرض خطر جدی بوده همچنین با اثرات زیانبار تغییرات آب و هوایی و ریزگردهای حاصله از طوفان‌های ناشی از خشک شدن دریاچه مواجه است.
تولیدات کشاورزی منطقه نیز به شدت آسیب دیده و منابع تولید از جمله خاک، آب و به‌طور کلی اقلیم در معرض تخریب واقع شده است. همچنین بد مصرفی آب در تمامی ابعاد، ایجاد سدهای متعدد کوچک و بزرگ (139سد)، کاهش ورودی آب به دریاچه، افزایش تبخیر فراتر از توان تحمل اکولوژیک دریاچه، تشکیل بلورهای نمک در کف آب و اطراف، موجب تشدید نمایی وضعیت بحرانی دریاچه گردیده است به‌طوریکه کلمه رایج در محافل علمی برای بیان این مصیبت وارده، نه لفظ بحران، بلکه فاجعه تمام عیار زیست محیطی می‌باشد.
در چنین شرایطی، فقدان مدیریت منسجم و نیز کم فروغ ماندن مطالبات کارآمد سیاسی _ اجتماعی با شدتی بیش از قبل، خودنمایی می‌کند و علی رغم مستندات ارائه شده توسط ستاد احیاء که مبتنی بر هزینه کرد ۹۷۳۷/۳۶۵ میلیارد ریال بعنوان ۲۶ درصد ( حدودا ۲۶ درصد) از مجموع اعتبارات سال ۹۳ تا ۹۶ می باشد، ارزیابی عملی قابل قبولی ارائه نگردیده است.
در مورد هزینه‌کرد سایر منابع اعتباراتی اخذ شده نیز که مشتمل بر اعتبارات بین‌المللی و افراد نیکوکار، اعتبارات اختصاصی از مناطق مرزی، اعتبارات مصوب دستگاه‌های اجرایی می‌باشند، تاکنون گزارشی معتبر اعلام نشده است. مضافاً اینکه ستاد احیا وظایف خود را به دستگاه‌های ذی‌ربط از جمله وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، سازمان محیط زیست و دانشگاه‌های استان، وزارت بهداشت و درمان محول نموده است. حتی متاسفانه برنامه مدون و جامعی نیز از طرف دولت سیزدهم در رابطه با دریاچه ابلاغ نگردیده است.
با توجه به اهمیت موضوع، دولت باید طرح احیای دریاچه اورمیه را در اولویت قرار داده و با ارزیابی عملکرد پروژه‌های احیا را به جد پیگیری نماید چراکه کوچکترین سهل‌انگاری در رابطه با این نگین حیات‌بخش آذربایجان و غفلت از مدیریت بوم شناسانه، خسارات جبران‌ناپذیرتری به دنبال خواهد داشت.
جهت جلوگیری از شدت یافتن عمق فاجعه و کاهش برخی نگرانی‌های برحق دلسوزان آذربایجان، خانه توسعه به عنوان نهادی مدنی و یکی از بازوان مطالبه‌گری مردمی، پیشنهادهای خود را خطاب به مردم عزیز و مسوولان محترم، به شرح ذیل اعلام می‌دارد.
1_ طراحی انسجام مدیریتی توسط دولت در جهت مدیریت یکپارچه حوضه آبریز دریاچه و ایجاد ساختار سازمانی بهینه مدیریت منطقه‌ای ( با تلفیق مدیریت‌های سیاسی- اجتماعی بخشی موجود) به‌خصوص در بخش هواشناسی کشاورزی
2_ ایجاد نهادی هماهنگ و مسوول نسبت به ستاد احیای دریاچه، به‌عنوان مثال تشکیل سازمان همکاری و هماهنگی مدیریت و احیای حوضه آبریز دریاچه که عاری از ضعف‌های ساختار قبلی ستاد احیاء باشد و کرسی های نامریی ذی‌نفعان را لحاظ نماید.
3_ افزایش مشارکت ذی‌نفعان در اجرا و بهره‌برداری از پروژه‌های احیا
4_ در اولویت قراردادن موضوع آینده‌نگری و آینده‌پژوهی به ویژه در رابطه با واگذاری نهادینه‌سازی شده عملیات احیای دریاچه به ذی‌نفعان همچنین تقویت تشکل‌های مدنی و تخصصی
5_ استفاده از استعداد تولید برون‌مرزی و حفاظت از منابع آبی منطقه به ویژه جلوگیری از صادرات آب چه به صورت انتقال آب شیرین به حوضه‌های دیگر، از سدها و رودخانه‌ها و چه به صورت انتقال آب پنهان در قالب صادرات سیفی‌جات و محصولات جالیزی
6_تدوین سندی جامع مشتمل بر ادبیات سازگاری با کم آبی و تاکید بر ارتقاء بهره‌وری آب چه در بخش کشاورزی و چه در مصارف شهری و ادامه این روند تا حصول به اهداف ریاضت آبی
7_ توانمندسازی فنی و اقتصادی زراعت دیم با عطف نظر به اهداف اجتماعی آن
8_ استفاده از ظرفیت‌های محلی و ملی در جهت بهره‌گیری از ظرفیت سازمان‌های بین‌المللی و نیکوکاران منطقه و مساعدت‌های بین‌المللی
نهایتا مردم در انتظار اجرای جدی برنامه‌های احیای دریاچه بوده و خواستار مساعدت بی‌وقفه تمام نهادهای ذی‌ربط در این خصوص می‌باشند.
