سی سال تلاش برای حق تحصیل زنان آذربایجان
زنان در مقایسه با مردان مورد ستم هستند و در وضعیت نامساعدی قرار دارند و ستمی که بر آن ها می رود ستمی نامشروع یا ناموجه است. در تاریخ معاصر آذربایجان، زنان و مردانی بوده اند که زندگی خود را وقف مبارزه با این ستم و نابرابری کرده اند و حاجی زین العابدین تقیوف یکی از سرآمدان آن هاست. تلاش بی نظیر و سی ساله حاج زین العابدین باعث شد تا زنان آذربایجان از تحصیل، کار و حقوق مدنی برخوردار گردند و با درخشش در عرصه های علمی و هنری ثابت کنند که زن می تواند به هر کمالی که ممکن است مرد برسد نایل آید. تقیوف افکار پوسیده و گندیده زمان خود را یکی یکی کنار زد تا هر آنچه که برای توانمندی یک زن جهت حضور در عرصه ی اجتماع لازم بود برای آن ها فراهم آورد. این مقاله کوششی است برای نشان دادن گوشه ای از تلاش زین العادین تقیوف برای کسب حق تحصیل برای زنان.
گام اول: اخذ مجوز
تقیوف ضمن نامه ای از تزار روسیه الکساندر سوم خواست اجازه ی تاسیس مدرسه ای برای دختران باکو را صادر نماید تا آن ها بتوانند به زبان ترکی در آن مدرسه تحصیل نمایند. تزار این تقاضا را نپذیرفت. پس از درگذشت الکساندر سوم، نیکلای دوم به سلطنت رسید. حاج زین العابدین به مناسبت تاجگذاری نیکلای، هدایای گران بهایی به همسر تزار؛ الکساندرا فیودورونا تقیدم کرده و از او خواست اجازه ی تاسیس مدرسه دخترانه را صادر نماید.
تقیوف همچنین متعهد شد که نام ملکه را بر مدرسه ی دخترانه باکو بگذارد. تزار جدید با وساطت همسرش با این درخواست موافقت کرد به شرط انکه حاجی تمامی مخارج مدرسه را برعهده گرفته و مبلغی را نیز جهت ضمانت در بانک روسیه به ودیعه بگذارد.
هزینه ی ماهانه ی مدرسه 7500 منات برآورد شد. حاجی مبلغ 150000منات در بانک روسی سپرده گذاشت تا از محل سود پنج درصدی آن هزینه ی ماهانه مدرسه برای همیشه تضمین شود. دو سال بعد مجوز تاسیس مدرسه صادر شد و طراحی و ساخت آن نیز چهار سال طول کشد و مدرسه دخترانه باکو در سال 1900 میلادی در زمینی به مساحت 4000 متر مربع آمادهی بهره برداری شد
