در قارا یانوار/ ژانویه خونین ( 20 ژانویه 1990/ 30 دی 1368 ) در باکو چه گذشت؟
بالاخره بغض 70 ساله اشغال آذربایجان توسط قوای بلشویک روس و ارمنی پس ازاعلام اصلاحات پروستوریکا ( اصلاحات اقتصادی) و گلاسنوست ( انتقال قدرت از حزب کمونیست به شوراهای محلی) گورباچف- صدر حزب کمونیست شوروی– در ژانویه 1990 ترکید و مردم آذربایجان طی تظاهرات چند صد هزار نفری که از دو سال قبل شروع شده بود و براساس قانون اساسی جمهوری شوروی آذربایجان و اتحاد جماهیر شوروی خواستار جدایی از ترکیب شوروی و در حقیقت روسها گردیدند.
با اینحال روسها با انجام هزاران ترفند مانع جدایی آذربایجان از کشور بودند تا منافع استعماریشان صدمه ای نبیند. همزمان با این اوضاع متشنج در باکو، 9 ژانویه 1990 ارمنستان طی مصوبه ای منطقه قره باغ را به ارمنستان ملحق نمود که باعث تشنج بیشتر بین آذربایجان و ارمنستان گردید. بنابراین قشون روس با این بهانه وارد عمل شده و در مناطق مرزی آذربایجان و ارمنستان قرار گرفتند. دولت شوروی حتی در گنجه حالت فوق العاده اعلام نمود.
یئوگنی پریماکوف از سران حزب کمونیست شوروی که بعدها وزیر خارجه روسیه نیز گردید بارها عدم تمایل مقامات شوروی از خارج شدن آذربایجان از شوروی را اعلام نمود. بنابراین برای کنترل تحرکات مردمی و جلوگیری از روند استقلال آذربایجان، ارتش و تانکهای شوروی در شب 19 ژانویه به 20 ژانویه از چندین طرف به باکو حمله کرده و بیش از 146 نفر شهید، 744 مجروح و 841 زندانی محصول این حملات گردید. در این حمله بیش از 200 خانه با آتش تانکها منهدم شد و 80 ماشین که در میانشان آمبولانس هم دیده می شد زیر تانکها له شدند.
کشتار اهالی باکو دو نتیجه داشت: استمرار تظاهرات مردمی آذربایجان برای کسب استقلال از شوروی و درسی شد برای روسها که با زور نمی توان ملل مستعمره را در اسارت خود نگه داشت.
یکسال و نیم بعد، در هیجدهم اوت ۱۹۹۱ استقلال جمهوری آذربایجان از شوروی اعلام شد و هجدهم اکتبر همان سال آیاز مطلب‌اف که به عنوان رئیس‌جمهور عمل می‌کرد این استقلال را رسماً تصویب کرد. 30 دی 1401
دکتر توحید ملک‌زاده
