حزبهای سیاسی
الف: تعریف احزاب سیاسی
حزب باید در زمینه تعریف از دو ویژگی برخوردار باشد:
۱– جامع و مانع بودن
۲– ارتباط موضوع و حکم به معنای به روز بودن تعریف.
با توجه به این دو ویژگی میتوان گفت احزاب یکی از کانالهای مشارکت سیاسی هستند که اولا خواستهها و تقاضای مردم و گروههای مختلف را جمع، تلفیق و پروسه بندی نموده و به سیستم منتقل میکند، و ثانیا انتقال قدرت از یک گروه به گروه دیگر را به صورت مسالمت آمیز و در قالب رقابتهای سالم نهادینه میسازد. شاید بتوان گفت بند مربوط به جمع و تلفیق و پروسه بندی منافع گروههای مختلف متعلق به قبل از رسیدن احزاب به قدرت سیاسی است. در این مرحله احزاب در راستای مبارزه انتخاباتی، تبلیغات فرهنگی و ایدئولوژیکی فعالیت میکند، و بند مربوط به انتقال مسالمت آمیز قدرت با دوران بعد از رسیدن به قدرت ارتباط دارد.
حزب یا احزاب عمدتا چهار هدف اصلی را دنبال میکنند:
۱– وظیفه سازماندهی اعضا و طرفداران
۲– دادن آموزشهای سیاسی به اعضا و افراد
۳– وظیفه انضباط بخشیدن به خواسته ها
۴– وظیفه نهادی کردن ارزشهای مربوط به انتقال قدرت به صورت مسالمت آمیز.
و در مقام تعریف احزاب سیاسی جدید میتوان گفت: سازمانی سیاسی است با اعضای معین، که طبق برنامهای مشخص، در جهت تجمع، تلفیق و پروسه بندی منافع مردم در انتقال به سیستم سیاسی، و همچنین برای به دست گرفتن قدرت یا شرکت در آن به صورت مسالمت آمیز و نهادینه، مبارزه و فعالیت مینماید. برای وضوح بیشتر تعریف فوق، تاکید بر سه محور ضروری است:
۱– وجود برنامه( مرامنامه و اساسنامه)؛
۲–اعضاء و پشتیبانی مردم
۳– سازمان و تشکیلات که به مثابه سیمان در پیوند قسمتها عمل نماید.
این سه محور اساس تقسیمات احزاب در جوامع گردیده است، تقسیماتی مانند: احزاب آزادگرا و مردم گرا و مکتبی، که توسط موریس دوورژه انجام گرفته است و یا تقسیمات دیگر مانند: حزبهای شخصی، حزبهای موسمی و فصلی، حزبهای مرامی و مسلکی، و حزبهای اقلیتی، که توسط محققین دیگر انجام گرفته است.
لازم به ذکر میباشد که حزب ظاهرا از زبان حبشی به عربی وارد شده است و در معنای گروه، فرقه و دستهای از طرفداران شخصی که حاضر به دفاع از وی هستند به کار برده میشود. در قرآن بهبود شرایط بحرانی کشوراذان به وقت دروغ دوبار در سوره پنج آیه شصت و یک، و در سوره پنجاه و هشت آیه بیست و سه آمده است. و حتی در اشاره به قومهای نوح ، عاد ، و ثمود و اصحاب الایکه (سوره ۳۸ آیات ۱۱ و ۱۲) و سوره مبارکه احزاب و مومنون و روم (کلُ حزب بمالَدَیهِم فَرِحوُن) کلمه حزب به معنای دسته و طایفه به کار رفته است. گرچه میتوان از دریچه عامتر بین پدیده جدید حزب سیاسی و این اصطلاحات، تاحدی به اشتراکات اشاره نمود، ولی آنچه موجب دقت در مسئله میشود این است که احزاب سیاسی به معنای اخص آن به دنبال کسب و اجرای قدرت به صورت نهادینه هست. و همین عنصر باعث میشود تا تعاریف فرقه، دسته، محفل، انجمن، وارد تعریف ما نگردد.
احزاب به مانند چرخ دندههای دموکراسی در جوامع عمل مینمایند و بدون وجود احزاب آزاد نمیتوان به صورت عادلانه و با رقابت مردمی در شرایطی عادلانه در جهت کسب مسالمت آمیز قدرت نقش بازی کرده و تلاش نمود. در صورت نبود احزاب کار آمد و مردمی، انتخابات صورت گرفته هم مردمی نخواهد بود. و به عبارتی دیگر در نبود فعالیت و رقابت آزادانهی احزاب سیاسی، انتخابات به عمل آمده تنها نمایشیست بین جناحهای مورد تایید حاکمیت برای کسب قدرت اجرایی و سیاسی در آن کشورها.
در کشور ایران به خاطر نبود رقابت سالم بین احزاب واقعی، آزاد و با بنیهی مردمی، دو جناح اصولگرا و اصلاح طلب و تنها دویست الی سیصد نفر بیش از چهل و دو سال است که تمامی سمتها و منصبهای حکومتی، اعم از ریاست جمهوری، وزیر وزرایی، استانداری و دیگر پست های کلیدی قوای سه گانه را در دست گرفتهاند و به صورت انحصاری و گروهی بر کشوری کثیرالاقوام یا کثیرالمله اعمال قدرت و حاکمیت میکنند.
این کلکسیون قدرت که در به وجود آمدن این شرایط تحریمی و افتضاح اقتصادی و معیشتی موجود مسئول و مقصر هستند، حال با وقاحتی ثمثیل نشدنی و به صورتی طلبکارانه ناراضی شرایط موجود بوده و شعار مبارزه با فقر و ایجاد رفاه برای مردم و ریشه کن کردن ناکارآمدیها سر میدهند. اینجانب معتقد هستم تا زمانی که قدرت حاکمیتی در این کشور از انحصار این کلکسیون دویست سیصد نفری و شخصیت ثابتی قدرت، خارج نگردیده است هیچ انتخاب و انتخاباتی در بهبود شرایط بحرانی کشور، و سامان دادن به وضعیت بد معیشتی مردم و رکود اقتصادی تاثیر گذار نخواهد بود.
سعید مینایی ۱۴۰۰/۲/۲۶