عصرین لیدری
مای آیی-نین اۏنو، عموم میللی لیدر مرحوم «حیدر علی‌یئو»-ین یۆز ایللیگی‌نین آد گۆنۆدۏر.
اینترنتین بو قدر یایغین چاغیندا (فیلتردن دۏلایی ایندیکی ایران آدلانان اؤلکه ده کی سۏیداشلاریمیزین بیلگیسی اۆچۆن) مرحوم حیدر علی‌یئو-ین بیوگرافیسینی، بیرلیکده اۏخویاق:
حیدر علیرضا اۏغلو علی‌یئو ۱۰ مای ۱۹۲۳-جۆ ایلده ناخچیوان شهرینده آنادان اۏلوب. ۱۹۴۴-جۆ ایلدن ۱۹۶۹-جو ایله قدر چالیشدیغی دؤولت تهلۆکه‌سیزلیگی اۏرقانلارین‌دا ایشه قبول ائدیلیب. اۏ، ۱۹۴۹-۱۹۵۰-جی ایللرده دؤولت تهلۆکه‌سیزلیگی کۏمیتهسینین لئنینقراد شهرینده یئرلشن رهبر کادرلارین حاضیرلیغی مکتبینده تحصیل آلیب، ۱۹۵۰-جی ایلده آزربایجان ائسئسئریSSSR( سوسیال ساوئت کانتری رئپابلیک = اتحاد جماهیر شوروی) دؤولت تهلۆکه‌سیزلیگی کۏمیته‌سینده بؤلمه رئیسی وظیفه‌سینه تعیین اۏلونوب. ۱۹۵۸-جی ایلده آزربایجان ائسئسئری(شوروی) دؤولت تهلۆکه‌سیزلیگی کۏمیتهسینین عکس-کشفیات (ضد جاسوسی) شعبه‌سینین رئیسی، ۱۹۶۴-جۆ ایلده ایسه دؤولت تهلۆکه‌سیزلیک کۏمیتهسینین صدر موعاوینی وظیفه‌سینه تعیین ائدیلیب. حیدر علی‌یئو ۱۹۶۷-جی ایلده آزربایجان ائسئسئری(شوروی) ناظیرلر سۏوئتی یانیندا دؤولت تهلۆکه‌سیزلیگی کۏمیتهسینین صدری وظیفه‌سینه سئچیلیب؛ همین ایلده اۏنا گئنئرال-مایور(سرلشکر) رۆتبه‌سی وئریلیب.
۱۹۶۹-جو ایلده آزربایجان کۏمۏنیست پارتییاسی مرکزی کۏمیتهسینین بیرینجی کاتیبی سئچیلیب. حیدر علی‌یئو ۲۲ ایل آزربایجان ائسئسئری(شوروی) عالی سۏوئتینین هابئله ائسئسئری(شوروی) عالی سۏوئتینین نماینده‌سی اۏلوب. ۱۹۷۴–۱۹۷۹-جو ایللرده ایسه ائسئسئری(شوروی) باش سۏوئتی بیرلیک سۏوئتینین صدر موعاوینی وظیفه‌سینه تعیین ائدیلیب. حیدر علی‌یئو ۱۹۷۶-جی ایلده سۏوئت اتفاقی کۏمۏنیست پارتییاسی مرکزی کۏمیتهسینین سیاسی دفتری‌نین عضولۆیۆنه نامیزد، ۱۹۸۲-جی ایلین دئکابرین‌دا ایسه سیاسی دفترین عضوۆ سئچیلیب. عینی زامان‌دا شوروی ناظیرلر سۏوئتی صدرینین بیرینجی موعاوینی وظیفه‌سینه تعیین اۏلونوب. بو وظیفه‌ده ایشله‌یرکن حیدر علی‌یئو (شوروی)-نین اقتصادی، سوسیال ائله‌جه ده مدنی حیاتینین أن اؤنَملی ساحه‌لرینه رهبرلیک ائدیب.
(شوروی)ده بیر نئچه اؤنَملی لاییحه‌نین حیاتا کئچیریلمه‌سی یالنیز اۏنون آدی ایله باغلی‌دیر. سۏوئت بیرلیگی کۏمۏنیست پارتییاسی مرکزی کۏمیته‌سی سیاسی دفتری‌نین، ائله‌جه ده شخصاً باش کاتیب میخایل قورباچۏوون یئریتدیگی سیاسیتینه اعتراض اۏلاراق، حیدر علی‌یئو ۱۹۸۷-جی ایلین اۏکتیابرین‌دا توتدوغو وظیفه‌لردن ایستئفا وئریب.
حیدر علی‌یئو ۱۹۹۰-جی ایل یانوارین(ژانویه‌نین) ۱۹-دان ۲۰-نه کئچن گئجه سۏوئت قۏشونلارینین باکی‌دا تؤرَتدیگی قان‌لی فاجعه ایله ایلگیلی، یانوارین ۲۱-ده آزربایجانین مۏسکواداکی نوماینده‌لیگینده بیاناتلا چیخیش ائده‌‌رک، آزربایجان میللتینه قارشی تؤره‌دیلمیش جینایتین تشکیلات‌چیلاری لا ایجراچیلارینین جزالاندیریلماسینی ایسته‌ییب. اۏ، قاراباغ‌دا یارانمیش کسکین موناقیشه‌لی وضعیتله باغلی ائسئسئری(شوروی) رهبرلیگینین ایکی‌اۆزلۆ سیاستینه اعتراض علامتی اۏلاراق، ۱۹۹۱-جی ایلین ایولون‌دا سۏوئت اتفاقی کۏمۏنیست پارتییاسینین سیرالارینی ترک ائدیب.
۱۹۹۰-جی ایلده باکییا قایی‌دان حیدر علی‌یئو، سۏنرا ناخچیوانا یۏلا دۆشۆب. همین ایلده ده (شوروی) آزربایجانی میللت وکیلی هابئله ناخچیوان موختار ائسئسئری خالق نماینده سی سئچیلیب. اۏ، ۱۹۹۱-جی ایل سئنتیابرین ۳-دن ناخچیوان موختار جمهوریسی عالی سۏوئتینین صدری، اویغون قانون وئریجی‌لیگه اساساً هم ده آزربایجان جمهوریسی عالی سۏوئتی صدرینین موعاوینی سئچیلیب. ۱۹۹۳-جۆ ایله‌دک بو وظیفه‌ده چالیشیب. ۱۹۹۲-جی ایل نۏیابرین ۲۱-ده یئنی آزربایجان پارتییاسینین ناخچیوان شهرینده کئچیریلمیش قورولوش کۏنفرانسیندا حیدر علی‌یئو پارتییانین باشقانی سئچیلیب. ۱۹۹۳-جۆ ایلین مای-ایون آیلاریندا اؤلکه‌ده وطنداش محاربه‌سی(جنگ داخلی) هابئله مۆستقیللیگین ایتیریلمه‌سی تهلۆکه‌سی یاراندیغی بیر واخت‌دا، حیدر علی‌یئو ۱۹۹۳-جۆ ایل ایونون ۱۵-ده آزربایجان جمهوریسی عالی سۏوئتینین صدری سئچیلیب، ایونون ۲۴-دن ایسه آزربایجان جمهوریسی پرئزیدئنتینین صلاحیتلرینی(وظیفه‌لرینی) حیاتا کئچیرمه‌یه باشلاییب.
حیدر علی‌یئو آزربایجان تاریخینین۲۰-جی عصرده اهمیت‌لی سیمالارین‌دان بیری حساب ائدیلیر. ۱۹۹۱-جی ایلده مۆستقیللیگینی برپا ائد‌ن آزربایجان جمهوریسینین دؤولت کیمی مؤحکملنمه‌سینده اۏنون خیدمتلری بؤیۆک‌دور. ۱۹۹۳-جۆ ایلده اۏ، پرئزیدئنت سئچیلدیک‌دن سۏنرا آزربایجاندا سیاسی ثابت‌لیک برپا اۏلونوب، ائله‌جه ده اؤنَملی دؤولت قوروملاری یارادیلیب.
حیدر علی‌یئوین رهبرلیگی ایله اهمیت‌لی سیاسی، اقتصادی هابئله سوسیال اصلاحاتلار حیاتا کئچیریلیب. ۱۹۹۴-جۆ ایلده بیرینجی قاراباغ ساواشینی دایاندیران آتشکَس آنلاشماسی اۏلان بیشکئک پرۏتۏکۏلو ایمضالانیب. آزربایجانین ایلک آنایاساسی(قانون اساسی) قبول ائدیلیب، پارلامئنت سئچکیلری باش توتوب. اۏنون تشببۆسۆ ایله چالیشمالاری نتیجه‌سینده آزربایجانین گله‌جک اقتصادی یۆکسه‌لیشینی تأمین ائد‌ن «عصرین موقاویله‌سی» آدلانان نفت سازیشی ایمضالانیب.
بو موقاویله ۱۹۹۴-جۆ ایل سئنتیابرین ۲۰-ده باکی‌دا «خزر دنیزینین آزربایجان حدودلاریندا “آذری”، “چیراق” یاتاقلارینین درین‌لیک‌ده یئرله‌شن حیسسه‌سینین بیرگه ایشله‌نمه‌سیله حاصیل اۏلونان نفتین پای شکلینده بؤلۆشدۆرۆلمه‌سی» حاققیندا دۆنیانین ۱۱ أن ایری نفت شیرکتی ایله عصرین موقاویله‌سی ایمضالان‌دی.
حیدر علی‌یئوین پرئزیدئنت‌لیگی زامانین‌دا میللی اۏردو قوروجولوغوندا جیددی دگیشیک‌لیکلر باشلادی.
آزربایجاندا اؤلۆم جزاسی‌نین لغو اۏلونماسی قانونون قبولو، ائله‌جه ده عملی صورت‌ده حیاتا کئچیریلمه‌سی یالنیز حیدر علی‌یئوین آدی ایله باغلی‌دیر.
حیدر علی‌یئوین تشببۆسۆ، بیلاواسیطه رهبرلیگی ایله ۲۰۰۱-جی ایل نۏیابرین ۹–۱۰-دا دۆنیا آزربایجان‌لی‌لارینین باکی‌دا کئچیریلن ۱-جی قورولتایی، آزربایجان دیاسپۏرونون فعالیتینین یاخشیلاشدیریلماسی‌لا گۆجلندیریلمه‌سی ساحه‌سینده چۏخ دَگرلی تاریخی قرارلار قبول ائتمیش‌دیر. او، گئرچک‌دن عصرین لیدری ایدیر.
حیدر علی‌یئو، ایران آدلانان اؤلکه دن رسمی گؤرۆشلری زامانی، اؤلکه‌نین باشقانی علی خامنه‌ای له، اۏ چاغین پرزیدئنتی (محمد خاتمی)یه فارس عیرقچیلیقلاریندان دۏلایی چیخیشلارینا سرت تپکی ایله تاریخی درس وئریب.
۱۹۹۳–۲۰۰۳-جۆ ایللرده آزربایجان جمهوریسینین پرئزیدئنتی وظیفه‌سینی ایجرا ائدیب. ۲۰۰۳-جۆ ایل اۏکتیابرین ۱۵-ده کئچیریلن پرئزیدئنت سئچکیلرینده نامزدلیگینین ایره‌‌لی سۆرۆلمه‌سینه راضی‌لیق وئرمیش حیدر علی‌یئو، صحتینده یارانمیش چاتیشمازلیقلارلا ایلگیلی نامزدلیگینی ایلهام علی‌یئوین خئیرینه گئری گؤتۆرۆب. ۲۰۰۳-جۆ ایلده آمئریکا بیرلشمیش ایالت‌لری‌نین کلیولئند کلینیکاسیندا وفات ائتمیش؛ دئکابرین ۱۵-ده باکی‌دا، فخری خیابان‌دا دفن اۏلونوب.
روحو شاد، یۏلو آردیجیل اۏلسون.
حبیب ساسانیان(یاکاموز)