زبان و زبان شناسی
بوغاناق (مولفی مرحوم محمد_ملک‌نژاد) رومانی، رومانین ایلکینده باش اوبرازینی بوغاناغا، بورولغانا سالدیغی کیمی ائله ایلک آندان دا سیرلی تحکیه‌سی ایله، سئحیرلی ایفاده اوسلوبو ایله اوخوجوسونو دا بورولغانا سالیر. بورولغان اوخوجونو اؤز ایچینه چکیر عینی ایله باش اوبرازینی اؤز ایچینه چکدییی کیمی.
بوغاناق رومانیندا تحکیه‌چی (راوی)، زامان ماشینی کیمی‌دیر. زاماندان زامانا درحال سیاحته چیخان بیر تحکیه‌چی گئدیب چاتدیغی زامان کسیمینده اؤزونو چوخ راحات حیس ائدیر.
اوچ نسلین تحکیه (روایت) موضوعسو اولان بوغاناق رومانی، اؤزونون تحکیه‌چیسینی ایکینجی نسیلده یعنی اورتا نسیلده احاطه ائدیر. تحکیه‌چی مصطفی یا ماتانین دیلی ایله دئسک میسدانا اثرین باش‌قهرمانی اولاراق اثرین ایچینده اشتراک ائدیر. بئله تحکیه‌چییه، قهرمان تحکیه‌چی (راوی قهرمان) دئییلیر. قهرمان تحکیه‌چییه، مداخیله‌چی تحکیه‌چی(راوی مداخله‌گر) ده دئییلیر. یعنی بوتون سوژئت بویو، یا دقیق دئسک تحکیه بویو، تحکیه ماجرالاریندا اؤزو ده اثرین قهرمانی یا کاراکتئری اولاراق اشتراک ائدن کاراکتئره مداخیله‌چی قهرمان دئییلیر. مداخیله‌چی قهرمان، یازارین یئرینه اوتوراراق اونون یئرینه سوژئت‌لری سؤیله‌ییر.
اثرین بوتون بؤلومونده، اصیل یازیچی تحکیه چرچیوه‌سیندن کناردا قالاراق اونون رولونو «من‌تحکیه‌چی» (راوی اول شخص) اولان باش قهرمان یئرینه یئتیریر. بو تحکیه واسیطه‌سی ایله اوخوجو، مؤلفی اونودور. بونون باشقا کاراکتئرلرده، من‌تحکیه‌چی بئینینده آخان دیلی ایله تانیش اولور. روماندا بیر یئرده مؤلفین تحکیه‌ده اولان حضورونو بیلیریک: او دا رومانین سون بؤلومودور. بو بؤلومده مؤلف، اؤزونون اساس کاراکتئری اولان «من‌تحکیه‌چی مصطفی»نی، اونون ساییقلاماقدا اولماسینی، یوخو ایله کابوسلار گؤردویونو، روحی سارسینتی‌لارینی اوخوجو ایله بؤلوشدویو حالدا، بو کاراکتئر حاقدا باخیش بوجاغی بیلدیردییی زاماندا گؤروروک. بو بؤلوم ایسه اوچونجو شخص دیلی ایله سؤیله‌نیلن بیر بؤلومدور.
بئله‌لیکله اثرده اوچ باخیش_بوجاغیندان (زاویه دید) استفاده ائدن یازیچی اونون تحکیه اوسلوبوندا باجاریقلی بیر یازیچی اولماسیندان خبر وئریر. اثرده باخیش بوجاغی اوچ‌لشیر:
الف) واسیطه‌سیز ایچ‌مونولوق (تک‌گویی درونی مستقیم)
ب) واسیطه‌لی ایچ‌مونولوق (تک‌گویی درونی غیرمستقیم)
ج) اوچونجو شخص دیلی
رومانین اساس بؤلومو بیرینجی_باخیش_بوجاغی ایله سؤیله‌نیلیر. اصلینده بوغاناقدا اولان مونولوق حادثه‌لر، سوژئت‌لر باش اوبرازین (من‌تحکیه‌چی‌نین) ایچ دانیشیقلاری واسیطه‌سی ایله اوخوجویا چاتدیریلیر. بو ایچ دانیشیقلار بعضا همان آندا یعنی روایت زامانیندا اولایلاشان حادثه و یا داورانیشلار اوزرینده‌دیر. اؤرنک اوچون تحکیه‌چی اؤز حیات یولداشینی خسته‌خانادا یانیندا گؤره‌رکن ایچینده دانیشدیغی سؤزلر همان لحظه‌یه عایددیر. آنجاق بو آنا عاید اولان دانیشیقدا بیردن بیره کئچمیشی ده بو سوژئت‌لره قاتدیقدا اونون مونولوقو خاطیره سایاغی اولور. چونکی کئچمیشه قاییدیر. بعضی حاللاردا ایسه اونون دانیشیق و مونولوقونون زامانی بللی دئییل. عمومیتله مونولوق چوخ شاخه‌لی بیر باخیش بوجاغی‌دیر. اونون ایچینده هر ایش گؤرمک اولار. کیچیک بیر ائپیزودیک دانیشیقلا باخیش بوجاغینی دییشدیرمک اولار. ائلاستیک بیر ماهیتی وار. بوغاناق بوتون بو باخیش بوجاقلارینی سیناییر. اونون مونولوق‌لاری واسیطه‌سیزدیر. بونا گؤره ده بیرینجی شخص دیلی ایله سؤیله‌نیلیر؛ و بوتون بو سبب‌لره گؤره، اثرین « شعور_آخینی» (جریان سیال ذهن) اوسلوبوندا یازیلماسینا چوخلو شاهیدلر گتیرمک اولار. یازیچی بو اوسلوبدان استفاده ائدرکن نئچه مقصدی قارشیسینا قویور:
1. رومان، شعور آخینی اوسلوبا مخصوص اولان بیرینجی شخص دیلی ایله سؤیله‌نیله‌رک یازیچی بونونلا دا ایچ‌مونولوقلو اوبرازلار یاراتماغا جان آتیر. بونونلا او متن‌آلتی دیالوقلار یاراتماقدا دا اوغورلو گؤرونور.
2. یوخاریدا دئدییمیزه اساسلاناراق یازیچی بو اوسلوبو سئچمکله، باش قهرمان و کاراکتئرین داخیلی توققوشمالارینی، خاراکتئرینی، ایچ‌چالخینتی‌لارینی، روحی سارسینتی‌لارینی اورتایا قویور.
3. بو اوسلوب واسیطه‌سی ایله زامان، خطی‌لیکدن چیخیر. اثری بیر غیرخطی تحکیه اوسلوبو ایله ایزله‌ییریک.
4. ایچ‌مونولوقدا بیز کاراکتئرین شعور آخینیندا چات (گسست) گؤروروک. اونلارین چوخو بیر بیری‌نین آردی آردینا گلمیر ظاهرا ییغجام اولمایان جومله‌لر ایشله‌نیلیر. کلمه‌لر بیر چوخ حالدا یاری ایشله‌نیر. یا جومله‌لر کامیل اولمادان یاریدا بوراخیلیر. (بونلارین هامیسینا بو روماندا نمونه‌لر وار).
5. شعور آخینی اوسلوبونون باشقا بیر اؤزللییی اولان #شعرسل نثردیر. بو اثرین ایلک بؤلومونده اولان شعرسل و بدیعی نثر بونا شاهیددیر. بوندان علاوه، یازیچی #من‌تحکیه‌چی دیلی ایله نقل ائتدییی سوژئت‌لرین بیر چوخ بؤلومونده ده بو نوع نثردن استفاده ائدیر.
سوندا دئمه‌لییم کی بوغاناق رومانی‌نین اورتالاماسی یوخدور. بو کیتابی اوخویان اوخوجو یا حدسیز درجه‌ده سئوه بیلر؛ یا دا اثری آنلامسیز بیر اثر ساناراق اونو سئومه‌یه‌جکدیر. بو کیتابی، اوخوجوسو ایله دیرلندیرمک اولار. پروفسیونال اوخوجو اوندا اوسلوبون پروفسیونال‌لیغینی تاپدیقدا حدسیز درجه‌ده سئویملی بیر رومان کیمی دیرلندیره‌جکدیر. بونون عکسینی دوشونن‌لر، رومانین تحکیه اوسلوبونون قاتیشیق‌لیغیندا ایتیب قالان اوخوجو ایسه بو کیتابی بلکه ده اوخومادان یاریدا کنارا قویا بیلر.
همت شهبازی
متأسفانه ما امروز که احساس استغنا از فرهنگ و تمدن جهانی را که می‌کنیم، این ریشه در خودبزرگ‌بینی تاریخی همیشگی ما دارد. ما مردمان ایران اصولا در تمام تاریخمان، مردمی «خودبزرگ‌بین» بوده‌ایم و این صفت مذموم حتی امروز نیز در ما تداوم دارد و همین عامل نیز در تمام طول تاریخ و البته امروز اسباب سرگشتگی ما بوده است. خودبزرگ بینی – چه در یک فرد و چه در یک جامعه – از اصناف توهم و صفتی مذموم و البته باعث ایجاد دافعه در ما شده است. پارسیان این‌جوری بوده‌اند، ایرانیان آن جوری بوده‌اند، اصولا – اصولا صرف نظر از صدق و کذب تاریخیش – نوعی احساس استغنای فرهنگی و تمدنی در ما ایجاد کرده و باعث شده ما خود را در جهان، «تافته جدا بافته» و یا «از دماغ فیل افتاده» قلمداد کنیم و چونان فردوسی گمان باطل و متوهمانه ببریم که «هنر نزد ایرانیان است و بس»؟! همین اخلاق متوهمانه احساس بی‌نیازی از فرهنگ و دیگران ما را در طول تاریخ، مردمانی «دگر‌ناپذیر» کرده، به طوری که ما حتی امروز نیز نتوانسته‌ایم تنوع فرهنگی و زبانی و مذهبی در داخل و ورای مرزهایمان را به یک «فرصت» تبدیل کنیم و همیشه آن را یک «تهدید» و «فوبیا ی مستمر تلقی کرده‌ایم، در صورتی که اگر مواجهه‌ای «دگر پذیرانه» با مقوله تنوع هویتی در داخل و در ورای مرزهایمان با ملت‌های دیگر داشتیم و آن تنوعات فرهنگی و زبانی و مذهبی را به رسمیت می‌شناختیم، جای «تخاصمات» زبانی و فرهنگی و دینی و مذهبی را «تعاملات» زبانی و فرهنگی و دینی و مذهبی در داخل و در بیرون مرزهای ایران می‌گرفت.
حقیقت این است که ما با این «خودبزرگ بینی» و «نژادپرستی» و «خودستایی» های متوهمانه و متکبرانه نه در داخل کشور می‌توانیم بین اقوام مختلف رابطه حسنه و عادلانه برقرار کنیم و نه با کشورهای همسایه مان خواهیم توانست رابطه خوبی داشته باشیم. چنان که متاسفانه این مشکل را هم در داخل داریم و هم در ارتباط با کشورهای همسایه. وقتی تمرکز ما بر یک زبان خاص، بر یک دین خاص، بر یک مذهب خاص در اداره کشور است و همان را هم وارد قانون اساسی خود کرده‌ایم، این به معنای به رسمیت نشناختن «تکثر» فرهنگی، اجتماعی در کشور است که ریشه آن در همان «خودبزرگ‌بینی» و «اگوسانتریسم» یا همان «خود مرکز پنداری» است. افکار «خودمرکزپندارانه» فارغ از اینکه آلوده به توهم هستند، به طور بالقوه استعداد راندن جامعه به سوی نوعی فاشیسم اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را دارا هستند. پس به همین دلیل نیز باید از افکار اگوسانترالیستی فاصله گرفت و جامعه را نیز از آن حذر بدهیم.
محمد حکیم پور
جایگاه زبان ترکی در اصفهان و ایران عصر صفوی از زبان سفرا و سیاحان اروپایی آن دوره:
اصفهان بعد از تبریز و قزوین سومین پایتخت صفویه بود و البته در این شهر نیز همچنان که در تبریز و قزوین بود، زبان ترکی رایج دربار و قشون باقی ماند. همچنین زبان ساکنان محله عباس‌آباد نیز که جهت سکونت هنرمندان تبریزی احداث گردیده بود طبعا ترکی بوده است. بطور کلی در امپراطوری صفوی هیچگاه از اهمیت و رونق زبان ترکی در هیچ چای ایران کاسته نشده است سیاحان اروپایی و اروپائیان مقیم ایران درباره اهمیت این زبان در دوره صفویه اطلاعات جالبی ارائه داده‌اند. این اطلاعات از لحاظ صداقت تاریخی و جغرافیای زبانی صفویه اهمیت فوق‌العاده زبان ترکی در این دوره شایان ملاحظه و مفید است.
پیترو دلاواله جهانگرد ایتالیایی که طی دو سال اقامت در استانبول زبان ترکی را فراگرفته بود، در نامه مورخ ۱۸ دسامبر ۱۶۱۷ که‌از اصفهان به دوستش ماریواسکیپانو چنین‌می‌گوید:در ایران عموماً بیشتر به ترکی سخن گفته می‌شود تا فارسی، مخصوصاً در دربار و بین بزرگان رجال. تکلم به زبان ترکی بیشتر از این جهت است که تمام قشون از قزلباش‌ها تشکیل یافته است‌که اصلاً ترک هستند. غلامان شاه هم که از اقوام مختلف‌اند بیشتر به ترکی سخن می‌گویند و فارسی نمی‌دانند. از این رو نه تنها امرا در امور مربوط به قشون بلکه خود شاه هم که بیشتر اوقاتش را در میان آنان به سر می‌برد، برای تفهیم مطالب خود به ترکی سخن می‌گوید و در نتیجه این زبان در تمام دربار و بین زنان و دیگران رواج یافته است.
این مؤلف که در طول اقامت خود در ایران شعر ترکی هم گفته است و حتی کتابی درباره دستور زبان ترکی تالیف کرده و در مقدمه آن درباره اهمیت و فواید فراگیری زبان، به مناسبت قدرت امپراتوری عثمانی در اروپا و آسیا و آفریقا و حکومت قزلباش‌ها در ایران و سایر اقوام ترک در آسیای میانه، مطالب جالبی آورده است.
یکی دیگر از این اروپائیان آدام اولئاریوس آلمانی است که از طرف دربار فردریک فن هلشتاین به عنوان منشی سفارت به روسیه و ایران فرستاده شده و از نوامبر ۱۶۳۶ تا فوریه ۱۶۳۸ در ایران مقیم بوده استاولئاریوس در ضمن توصیف ضیافتی که شاه صفی برای سفرا داده بود، می‌گوید:
وقتی ضیافت تمام شد، ایشیک آقاسی باشی به ترکی فریاد زد:”سفره حقینه، شاه دولتیه، غازیلر قوتینه، الله دئیه لم الله الله، و حاضران کلمات الله الله را تکرار کردند.”
همین مؤلف می‌گوید، ایرانیان غیرترک بجز زبان خودشان، خصوصاً در ولایات عراق و بغداد و ایروان، به کودکان خود ترکی هم یاد می‌دهند. همو می‌نویسد زبان ترکی به قدری در دربار اصفهان اهمیت دارد که آنجا به ندرت یک کلمه فارسی به گوش می‌خورد. همین مؤلف باز می‌گوید که ایرانیان آثار شعری خوبی به ترکی و فارسی دارند و اسامی شعرایی از قبیل نسیمی، نوایی و فضولی را در ردیف فردوسی و حافظ و سعدی می‌آورد
شوالیه ژان شاردن که مدت یازده سال (۷۰ ـ ۱۶۶۴ و ۷۷ ـ ۱۶۷۱) در ایران بوده، می‌نویسد:
از ابهر به بعد(به سمت شرق) در شهرها و روستاها زبان فارسی به گوش می‌خورد، در حالی که تا آنجا عموماً زبان ترکی است. ولی این ترکی با زبانی که در ترکیه به آن تکلم می‌کنند اندکی فرق دارد.” همین مؤلف در فصلی که راجع به زبانها در سفرنامه‌اش دارد، درباره ترکی می‌گوید:”ترکی زبان قشون و دربار است، و زنان و مردان منحصراً به ترکی سخن می‌گویند، خصوصاً در خانواده‌های اشرافی. علت این امر آن است که خاندان صفوی از مناطق ترک زبان و از میان ترکمانان که زبان مادریشان ترکی است برخاسته‌اند.
سانسون که به نمایندگی از طرف پاپ به سال ۱۶۸۳ به ایران آمده و سه سال در اصفهان مقیم بوده است، ضمن بحث از اعتقاد ایرانیان به قدرت معنوی شاه و منزه بودن وی از معاصی می‌گوید:”آنان در ضمن هر صحبتی عبارت«قربان اولیم، دین ایمانوم پادشاه، باشینا دونیم» را بکار می‌برند.
رافائل دومان رئیس هیئت کبوشین در اصفهان که به سال1660به ایران آمده و در اصفهان نیز درگذشته است،ضمن اشاره به این که ترکی زبانی است که در دربار و شهرها رواج دارد، شرح مختصری راجع به ساختمان این دو زبان می‌دهد. وی که حسن زبان‌های یونانی و لاتینی را ناشی از فراوانی تصریف های مختلف و اهمیت خاص هر یک از آنها می‌داند، می‌نویسد:”ترکی از این بابت، هیچ کمتر از آن زبان ها نیست.
وانگهی ترکی آن همه صرف بی‌قاعده و اختلاف و تنوع در تصریف افعال و اسامی هم ندارد، بلکه قواعد آن همه یکسان است.این مولف در سال ۱۶۸۴ رساله ای راجع به دستور زبان ترکی به لاتینی نوشته است که با وجود اختصار از لحاظ نشان دادن بعضی از خصوصیات زبان ترکی این دوره مهم است.
انگلبرت کمپفر آلمانی که به سال ۱۶۸۴ همراه هیئتی با سفیر سوئد به ایران آمده و سمت منشیگری و طبابت را داشته است، راجع به ترکی می‌نویسد: «زبان ترکی دربار بیشتر زبان مادری‌خاندان سلطنت است و در میان خانواده‌های اعیان و اشراف به قدری اهمیت داردکه اکنون ندانستن آن برای کسی که از امتیازی برخوردار باشد، اسباب شرمندگی است. از همین دوره یک لغتنامه سه زبانه (ایتالیایی ـ فارسی ـ ترکی) در دست است که در حوزه راهبان کرملی در اصفهان تالیف شده است و نشان می‌دهد که ترکی تا چه حد برای تبلیغات دینی نیز مهم بوده است. این لغتنامه حاوی کلمات روزمره زبان محاوره است که با لغات آثار ادبی فرق دارد.اصفهانی
جایگاه تاریخی زبان ترکی در اصفهان/صالح سجادی
یک. گرچه علیرغم گذشت ۳۵ سال از این رویداد تلخ، هنوز کسی از میزان تلفات انسانی عملیات کربلای_۴ آمار دقیقی ارائه نداده است اما از لابلای خاطرات و نوشته‌های برخی فرماندهان و تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان آن سالها بطور تقریبی می‌توان تعداد شهدا و مجروحین از بهترین جوانان این عملیات را بدست آورد؛
۱. مرحوم «هاشمی رفسنجانی» در خاطرات دهم دی ماه ١٣٦٥ خود چنین نوشته است؛ «آقای شمخانی اطلاعات لازم را درباره نتایج عملیات شکست‌خورده کربلای چهار داد؛ خیلی بدتر از آنچه تابه‌حال گفته بودند. نزدیک به هزار شهید و سه‌هزارو ٩٠٠ مفقودالاثر داشتیم که اکثر آنها را باید شهید حساب کرد و حدود ١١هزار مجروح که حدود نصف آنها سرپایی معالجه شده یا می‌شوند».
۲. سردار علایی نیز در صفحه ۲۸۵ جلد دوم کتاب «روند جنگ ایران و عراق» در مورد تعداد تلفات این عملیات چنین نوشته است: «در این عملیات حدود ۱۰۰۰ نفر از رزمندگان ایرانی شهید شدند و نزدیک به ۲۰۰۰ نفر از آنان نیز مفقود شدند. حدود ۱۱ هزار نفر از ایشان نیز مجروح شدند.»
بر این اساس با استناد به نوشته های دو تن از شخصیت های موثر آن دوران می‌توان نتیجه گرفت که تعداد شهدای عملیات شکست خورده کربلای_۴ با احتساب افرادی که از آنها به عنوان مفقودالاثر یاد شده و اجساد شمار زیادی از آنان طی سالهای اخیر پیدا شده است، دستکم حدود ۵-۳ هزار نفر و تعداد مجروحین و معلولین این عملیات نیز حدود ۱۱ هزار نفر بوده است.
_مرحوم طاهری امام جمعه اسبق اصفهان، در ۹خرداد ۱۳۸۵ در مصاحبه با روزنامه اعتماد ملی چنین گفته است: «عملیات کربلای چهار بود. […] به خط مقدم که رسیدیم، دیدم که عراقی‌ها از منورهایی استفاده می‌کنند که شب را مانند روز روشن می‌کند. به خرازی گفتم خودت را به آقای‌هاشمی برسان و بگو که عملیات لو رفته است. خرازی رفت و برگشت و گفت که آقای‌هاشمی گفته که من مقلّد امام هستم و باید عملیات انجام شود. من پاسخ دادم که امام هم اگر شرایط را ببینند، اجازه عملیات نخواهند داد. اما به هر حال عملیات انجام شد. بچه‌های ما چند دسته بودند، گروهی که زیر آب می‌رفتند و یک لوله‌هایی برای نفس‌کشیدن از بالای سرشان روی آب بیرون می‌آمد و عده‌ای هم که با قایق می‌رفتند. عراقی‌ها این لوله‌ها را می‌زدند و وقتی بچه‌های ما مجبور می‌شدند سرشان را بالا بیاورند، آنان را شهید می‌کردند. خلاصه تعداد زیادی از بچه‌های ما را شهید کردند».
_محسن رضایی فرمانده وقت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در سی و دومین سالروز عملیات کربلای_۴ برای اولین بار پرده از یک واقعیت تلخ در جنگ ۸ ساله ایران و عراق برداشته و در توییتی، اینگونه اقرار می کند: «عملیات کربلای چهار به منظور فریب دشمن انجام شد. اگر تحلیلگر تاریخی در فهم آن فریب بخورد، پس وای به حال نوشته‌های او. با عملیات کربلای چهار به دشمن وانمود کردیم که عملیات سالانه ما تنها همین بوده‌است. ده روز بعد در همان نقطه و در زمانی که نیروهای ارتش بعثی به مرخصی رفته بودند، عملیات کربلای پنج را انجام دادیم.»!
_ با تلفیق موارد “یک” تا “سه” این یادداشت، می توان نتیجه گرفت که سردار محسن رضایی که اکنون بر کرسی معاونت ریاست‌جمهوری نشسته است و هاشمی رفسنجانی و برخی فرماندهان مشابه این دو که هیچ تجربه و سابقه درخشان نظامیگیری هم در کارنامه خود نداشته‌اند، با وجود لو رفتن عملیات و آگاهی از پرتلفات بودن عملیات و امکان برگشت پذیر بودن آن و تنها یکی بخاطر مقلِّد بودنش و دیگری برای فریب دادن دشمن بعثی، بیش از ۴۰ گردان مرکب از بهترین و جسورترین و ایثارگرترین جوانان این کشور را گوشت دم توپ می کنند و حدود ۵-۳ هزار نفر را به کشتن می دهند و حدود ۱۱ هزار نفر را مجروح و معلول می‌کنند تا به گفته خود تقلید را بر تحقیق ارجح و دشمن را فریب دهند!!
_خدا رحمت کند شهید حسن باقری فرمانده لشکر ۵ نصر را که در یکی از سخنرانی هایش گفته بود: «خیلی برای ما راحت شده که ۳۰۰ تا جنازه رو توی عملیات بذاریم وسط معرکه بیاییم عقب. کار کردن [برنامه ریزی] قبل از عملیات خیلی سخت شده، ولی تلفات دادن در داخل عملیات خیلی ساده شده. هیچ به روی خودمون هم نمیاریم… اول جنگ بچه های تبریز تو دهلاویه ۷۰ تا شهید دادن، خدا شاهده همه تنشون می لرزید. حالا، هزار تا، دو هزار تا، سه هزار تا، اصلا انگار نه انگار. اگر فردا هم بهمون بگن صد هزار تا، مثل اینکه عددها دیگه، یک با هزار دیگه فرقی نداره….من خودم جوابی ندارم برای این [روش] روز قیامت بدم. اگه برادرا جواب دارن، خوش به حالشون».
براستی آیا امثال مرحوم هاشمی، … و محس _رضایی در روز قیامت جوابی دارن بدن!؟
بهترین جوانان کشور گوشت دم توپ برخی فرماندهان!؟/دکتر اعلمی
خواجه عبدالله انصاری سخن اندیشمندانه‌ای دارد که می‌گوید: سخنان گفتن حرام است تحقیق آن را مباح می‌کند. سخن هر چند از دهان یک عالم یا فیلسوف یا هر کسی در هر مرتبه‌ای که باشد، بدون تحقیق و منبع بیرون بیاید حقیقتاً حرام و باطل است.سخنان
از وقتی که نوشته‌ها و سخنان دکتر سید جواد طباطبایی را دنبال و به دقت مطالعه و بررسی می‌کنم به این نتیجه رسیدم که ایشان بیش از آنکه حرفهای چهارچوبدار و علمی بزنند و بنویسند، فقط سخنرانی می‌کنند آن هم سخنی که پایه و اساس علمی ندارد.
با این وجود خودم را در آن مرتبه ندیدم که به تمام شبهات ایشان جواب بنویسم و خودم را مکلف کردم که در مواردی جواب بنویسم که شش دانگ به آن موارد اشرافیت دارم. قبل از هر سخن لازم است بنویسم که ای کاش هر عالم و محققی در این کشور در خصوص مسئله‌ای نظر بدهد که تخصص آن را دارد. اشتباه بزرگ آقای کسروی هم همین بود. ایشان تاریخ مشروطیت کار می‌کرد و خوب هم کار می‌کرد و ای کاش در همان وادی قلم و قدم می‌زد. وقتی وارد حوزه زبان شناسی، قوم شناسی و… می‌شود، همان می‌شود که نتیجه‌اش را می‌بینیم.
آقای دکتر طباطبایی این اشتباه‌های بزرگ را آقای کسروی انجام دادند و شما هم همان اشتباهات تاریخی را تکرار می‌کنید چه منفعتی در این اشتباهات هست خدا می‌داند و بس…
قبل از ورود به اشتباه تاریخی دکتر طباطبایی، اشتباه بزرگ تاریخی احمد کسروی را در این خصوص دوباره مرور می‌کنیم:
زبان ملت آذربايجان در طول تاريخ تركي بوده و تا زمان كسروي تقريباً تمام عالمان تاريخ در اين فكر بوده‌اند. چنانكه در كتاب «نامه دانشوران» قيد شده است. در سال 1915 ميلادي «لسترنج» كه اثر «نزهه‌القلوب» خود را دوباره چاپ ميكند از دوران قديم زبان آذربايجان را تركي ميداند. احمد كسروي زبان قديم آذربايجان «آذري» را از ريشه زبان فارسي دانسته و مينويسد: «زبانهاي مختلف در ايران چون تركي، عربي، ارمني، آسوري و زبانهاي مختلف استانهاي ايران (گيلك، مازندران، سمنان، سرخه، كردي، لري، شوشتري و…) از بين رفتن اين زبانها آرزوي ديرينه من است»(رئیس نیا،1380: 86).
چنان كه ديديم فكر عالم بزرگ ويل دورانت يا در زمان احمد كسروي نبوده و يا اگر هم بوده براي كسروي مشخص و معلوم نبوده است. «… فرهنگ اروپايي و آمريكايي ما، در طي قرون، از راه جزيره كرت، يونان و روم، از فرهنگ همين خاور نزديك گرفته شده است. «آريايي‌ها» خود واضع و مبدع تمدن نبوده، بلكه آن را از بابل و مصر به عاريت گرفته‌اند، يونانيان نيز سازنده كاخ تمدن به شمار نمي‌روند، زيرا آنچه از ديگران گرفته‌اند به مراتب بيش از آن است كه از خود برجاي گذاشتهاند. يونان در واقع همچون وارثي است كه ذخاير سه هزار ساله علم و هنر را كه با غنايم جنگ و بازرگاني از خاور زمين به آن سرزمين رسيده، به ناحق تصاحب كرده است»(ویل دورانت، 1365: 141).
علم زبان‌شناسي نشان ميدهد كه صاحب، خلق كننده، عرضه كننده و كشف كننده هر زبان ملت است نه عالمان آن زبان. زبان‌شناس دميرچي زاده ميگويد: «زبان توسط ملت خلق ميشود، با ملت ادامه حيات ميدهد و با ملت كشف و به ظهور ميرسد و توسط ملت به هر شكلي افتاده و آخر شكل واقعي خود را پيدا ميكند»(دمیرچی زاده، 1979: 43).
پایان قسمت اول
عمار احمدی
پروفئسور محمد تقی زهتابی ۱۳۷۷جی ایلین آذر آيي‌نين- ۲۵ جی گونو سفرده اوْلدوغو آلمانیادان یئنی‌جه قاییتمیشدی.
بیر آی – بیر آی یاریم آلمانیادا اوْلدوغو گونلرده اوْ اؤلکه‌ده، تورکجه تحصیل آلان دانیشگاه اؤیرنجی‌لرينه کونفرانس وئرمیشدی و سوت گونو ،آذر آيي‌نين ۲۹ – و دوكتور زهتابي آخشام، اوتوبوسلا تهراندان شبستره حركت ائتميش و دوز گونو آذر آيي نين ۳۰- جو گونو یعنی بيزله گؤروشدن یالنیز ایکی گون سوْنرا و شبستره چاتان گون، سحَر چاغي احتمالا هله ائوي‌نين گاز بوخاریسینی یاندیرمامیشدان، دونیانی وداع ائتمیشدی…!
دوکتور زهتابي‌نين وفاتی بیر گون سونرا و سه شنبه دی آیی نین بیرینجی گونو بیلینیب بوتون شهرلره یاییلدی. سه شنبه گونو دي آيي نين بيرينجي گونو ادبيّات سئورلرین هامیسی بو آجی خبری ائشیتدی، اورکلر کؤورَلدی، گؤزلر یاشاردی!
پنجشنبه، دي آيي‌نين اوچونجو گونو تورپاغا تاپشیریلاجاغینی هامی بیلدی. تهراندان، اوُرمیه‌دن، زنجان دان، اردبیل‌دن خصوصی ایله تبریزدن بوتون ادبيّات سئوه‌رلر گلمیشدیلر.، پنجشنبه گونو و بیر گون عرضینده آنا دیلده اوُزون پارچالاردا پلاکاردلار یازیلمیشدی بو آغیر ضایعه اوُغروندا. هر شهردن، هر منطقه‌دن اورک سؤزلر سؤیله‌نیلمیشدی آذرباجانین فداکار اوْغلو حقّينده .
عظمتلي تشیع جنازه زامانی، شبستر اهالیسی اوّلده ائله تصور ائتمیشدی عراق- ایران ساواشی ندا شهید اوْلانلارین مراسیمی‌دیر بوگون، يالنیز یازیلان پلاکاردلار بوتونلوکله تورکجه ایدی!
اوْ گون شبستر اهالیسی بئله بیر فضانی گؤردوکده نه قدر بؤیوک بیر انسانین الدن وئرمه‌سینی یئنی‌جه باشا دوشموشدو!
آذربایجانین سارسیلماز و فداکار اوْغلو پرفئسور محمد تقی زهتابی، پنجشنبه دی آي‌نين اوچونجو گونو، ۱۳۷۷- جی هجري گونش ايلي ( ۲۴ دسامبر ۱۹۹۸ ميلادي ايل )، اؤز سئوَنلرینی درین ماتمده غرق ائده‌رك تورپاغا تاپشیریلدی!
دوکتور زهتابی‌نین وفاتی شوبهه‌لی اولدو، چونکو او زامانلار «زنجیرلی قتل لر» (قتلهای زنجیره ای) آدی ایله مشهور اولان ناجوانمردانه قتل‌لر زامانی ایدی؛ دوکتور زهتابینی شبستر اوُتوبوس تئرمینالیندان ائوینه چاتدیران تاکسی سوروجوسو سوْنرالار دئمیشدی:
«پروْفئسور زهتابی‌ني من تئرمینالدان ائوینه آپاردیم. اوُستاد پروفئسور زهتابی سحر چاغی اوُتوبوسدان یئره یئندیکدن سوْنرا من اوْنو تاکسی‌یه میندیردیم؛ من بیر تاکسی سوروجوسو اوْلاراق اوُستادی ائوینه چاتدیرماق ایسته‌دیم، اوْ منی تانیماسادا من اوْنو یاخشی تانیییردیم. اوُستاد تاکسی‌یه مینمَکده چوْخ احتیاط ائدیردی! هاوا یئنی‌جه ایشیقلانمیشدی، هله شهرده ماشین گل-گئدی چوْخ آزیدی، دوکتور زهتابی مندن سوْروشدو : اوْغلوم سن کیمسَن،کیملردَنسن؟ آدیمی دئدیم. اوُستاد دئدی : سن چوْخ جاوانسان و من سنی تانیمیرام، آتا و باباوین آدی نه دیر؟
هر ایکیسي‌نين آدینی دئدیم. اوُستاد هر ایکیسینی تانیدی، سوْنرا تاکسی‌یه میندی! اونو تک یاشادیغی ائوي‌نين قاباغینا قدر آپاردیم. اوْ چوْخ ساغلام ایدی …لاکین اوْ گونون صاباحیسی خبر یاییلدی کی: دوکتور زهتابی ….! چوْخ تعجب‌لندیم، اینانا بیلمیردیم …!
